Օգուտ Բժշկութեան

Նիգ որ է զըխիրն որ ի փորուն լինայ կամ ի տաքէ եւ կամ ի հովէ

Պատճառ ի տաքէ լինայ

Բագարատն ասէ, թէ լինի ի սուր սաֆրայէ, որ ի վարի աղիքն խածնէ եւ կամ ուռէցն է ի վարի աղիքն ընկնի, եւ հիւանդն գիտենայ թէ ամէն ի դուրս կամենայ գալ։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ փորն քիչ քիչ ի դուրս երթայ որպէս շողիք, եւ ցաւն խիստ լինայ, եւ արիւնն որ գայ՝ դախրայէն ի զատ լինայ. եւ այն որ ուռէցէն լինայ՝ այն է ծանր եւ սուր լինայ։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։ Դեղն կաւին սֆուֆն է, զոր գրած է. տաս Բ դրամ սերկեւիլի ըռուպով. եւ թէ ցաւուն հիմ շատցել լինի՝ տո՛ւր սիսռան ջուր եւ գարէջուր նռան հատով, եւ քիչ մն հայկաւ խառնէ եւ զամխ արապի. եւ Բ ժմէն յետեւ զսերկեւիլն եռցու եւ զջուրն առ. եւ զայս դեղերն խառնէ, որ շատ օգտէ. եւ յետեւ այնոր աղտորի մուզաւարայ եւ անուշ ծաղկնով տուր լուացվի. շատ օգտէ։

Էհանան ասէ, թէ այս ցաւս ուռէց լինայ՝ հաւկթի դեղնուցով եւ վարդի ձիթով տիմէտ արա, եւ շնխաղողի ջուր եւ գառնալեզվի ջուր եւ վարդի ձէթ եւ հաւկթի դեղնուցով հոկնայ արա, եւ տո՛ւր զայն իրվին որ զբնութիւնն պաղեցնէ եւ հովցնէ, եւ կերակուր քիչ ուտէ։ Եւ յորժամ ցաւն պակսէ՝ տո՛ւր նարտանի մուզաւարայ. եւ թէ զպալուտին կեղեւն եւ դալար մուրտ եւ վարդ եւ ճուլինար ջրով եփես եւ այսով լուանաս զնստոյ տեղն՝ օգտէ. կտաւատ եւ խաթմու տակ եփէ՝ եւ մորհամ արա եւ տիմէտ արա. օգտէ։ Եւ թէ սուր սաֆրայ կամ ուռէցն է՝ ա՛ռ կաղամբ եւ վարդի ձէթ եւ հաւկթի դեղնուց եւ ոսպ կտուած եւ շնխաղող. յիրար խառնէ եւ սպեղանի արա։ Եւ այս շաֆս օգտէ նգին. - ա՛ռ մուռ եւ խունկ եւ զաֆրան եւ աֆիոն եւ մազու եւ նռան քիթ եւ ճուլինար եւ զամխ արապի տապկած. զամէնն աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ մրտի ջրով շաղվէ՛ եւ շաֆ արա դերձնով եւ ի բան տար։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Մասրճուէն ասէ, թէ ի սուր պալղամէ լինայ, որ ի վարի աղիքն իջնու, եւ կամ պալղամի ուռէցէ լինայ, որ ի վայրի աղիքն, եւ կամ դախրայ լինայ, որ չորացել ի բարակ աղիքն եւ պնդել։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ցաւն խիստ չի լինայ եւ քամի եւ գռգռուն խիստ լինայ, եւ այն որ պալղամի ուռէցէ լինայ՝ եւ ծարաւ եւ տաքութիւն քիչ լինայ մարդուն։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։ Եւ այն որ ի պալղամէ լինայ՝ ըռահանի հունդ եւ մարվի հունդ. Բ եփէ, զպալուտն քացխով դրջէ եւ տապկէ, եւ զմրտին հունդն ծեծէ եւ Բ դրամ յիրմէն խնծորի ջրով տո՛ւր առաւօտուն, եւ հաւձագ տուր եւ մութանճանայ տաք դեղերով։

Մասուային որդին ասէ. լինայ որ նուզլայէն եւ զուքամէն յետեւ լինայ, եւ դեղն ղուրսի քահրուպարն է եւ ճուլինարն մրտի շարապով եւ սերկեւիլի ըռուպով եւ գառնալեզվի ջրով եւ փրփրեմի, որ անօթեց ուտէ կամ խմէ։ Եւ թէ ջերմն չի լինայ՝ կտոր մն երկաթ ի կրակն տաքցու եւ ի կաթն ձգէ եւ զայն կաթն անօթեց խմէ. բայց թէ ջերմն լինայ՝ ղուրսի տապաշիր տուր սերկեւիլի ըռուպով, եւ Գ դրամ այս սֆուֆէս. - ա՛ռ ասպաղօլ եւ մարվի հունդ եւ ըռահանի եւ Կիպրոսի կաւ եւ հայկաւ եւ նշայ եւ տապաշիր եւ վարդ եւ քահրուպար Ա Ա բաժին, տո՛ւր սերկեւիլի ըռուպով. օգտէ։

Ապուճարեհն ասէ, թէ պատճառն ի սավտայէ լինի այն է, որ ի փորուն երթայ եւ ի գետին վաթի եւ զգետինն եռցնէ ի սրութենէ. եւ այս երկար քաշէ եւ դժար է. եւ դեղն այն է որ ասպաղօլի խորված եւ մարվի հունդ եւ ճակնդեղի հունդ, նշայ եւ զամխ արապի եւ հայկաւ եւ գառնալեզվի քամուքսն եւ շահպալուտ Ա Ա բաժին եւ տո՛ւր սերկեւիլի ըռուպով Դ դրամ ի ժմուն, եւ տո՛ւր գարէջուր հայկաւով. օգտէ աստուծով։