Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ ծիծն ուռի կամ ի տաքէ լինայ եւ կամ ի հովէ լինայ

Պատճառ որ ի տաքէ լինայ

Ապուճարեհն ասէ, թէ յաւելի տաքութենէ եւ գիճութենէ լինայ, որ յինքն քաշէ եւ չորնայ եւ մնայ, եւ այս ցաւս լինի եւ ընծայեցնէ։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ ցաւն խիստ լինայ եւ սուր լինի եւ գունն կարմիր. եւ թէ զձեռդ ի վերայ դնես՝ խիստ տաք լինի, եւ թէ հով իրք դնես՝ դիւրաւ գայ։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Յառաջն դեղն այն է, որ զբամբակն քացխով եփես եւ ի վերայ դնես, օգտէ, եւ թէ ցաւն չերթայ՝ հաւկթի դեղնուց վարդի ձիթով սպեղանի արա, եւ եղկ ջրով լվա՛, լեռան ազոխի ջրով լվա՛ եւ դալար գնծաջուր խառնէ։ Եւ թէ ցաւն խիստ լինայ՝ գարու ալուր եւ բակլայի ալուր հաւկթի դեղնուցով սպեղանի արա. եւ յայն ժամ հայհանդ լինի՝ մոմ ըրովանդ օծէ. ըռահանի ջրով լվա։ Եւ թէ թարախ ժողվի՝ հուլպայ եւ մուռ եւ կտաւատ եւ տուղտ եւ գարու ալուր յիրար խառնէ եւ ձիթով խառնէ եւ ի վերան դիր, որ բանայ զուռէցն։ Եւ թէ չբացվի եւ ցաւն խիստ լինայ՝ ճղքէ՛ հանց որ զէն չառնէ. եւ թէ արդար եղ օծէ ի վերայ եւ իսպիտակ մորհամ օծէ ի վերան։

Հունան ասէ, թէ դեղն այն է, որ նռան տակի կեղեւ եւ բակլայի ալուր եւ գնծի ջուր եւ մէջի եւ փրփրեմի ջուր. զամէնն որպէս մորհամ արա եւ ի վերայ ցաւուն դիր. օգտէ. եւ իսպիտակ մոմ եւ հաւկթի դեղնուց եւ վարդի ձէթ յիրար խառնէ եւ դիր. օգտէ, եւ գարու ալուր եւ հուլպայ եւ տուղտ իսպիտակ եւ հաւկթի դեղնուց եւ մուռ եւ զաֆրան մորհամ արա. օգտէ աստուծով. ամէն։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Զաքարիային որդին ասէ, թէ լինի պալղամի խառնուածոց որ յաւելնայ, եւ կամ ի սավտայի արենէ լինայ, որ ի ծիծն ժողովի մարդուն։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ուռէցն իսպիտակ լինի եւ կակուղ եւ հայհանդ եւ հով. եւ այն որ սաւտայի արենէ լինի՝ ուռէցն սեւութիւն քշտէ եւ պինդ լինայ։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։

Դեղն այն է որ ի պալղամէ լինի այս է, որ զկարօսն ծեծես եւ դնես վրան եւ կամ զպապունաճն. եւ պատրաստ կացիր այն կերակրէն որ զպալղամն ընծայէ։ Եւ այն որ սավտայէ լինի՝ տո՛ւր զմտպուխ աֆթիմոնին։ Եւ թէ հիւանդն ուժով լինայ՝ պախրու ըղուղ եւ իսպիտակ մոմ յիրար խառնէ եւ օծէ՛ ի վերան. եւ այս տիմէտն այլ օգտէ. - Ա՛ռ թուզ եւ ի ջուրն եռցու, եւ հուլպայի ալուր եւ տղտի եւ կտաւատ խառնէ յիրար եւ տրորէ՛ հաւանն, եւ սուսանի ձէթ խառնէ եւ դի՛ր եւ վերայ ցաւուն. եւ ամէն կերակուր որ սավտայ ընծայէ՝ մի՛ ուտել, որպէս պախրու միս եւ ոսպ եւ այծու միս եւ գէր հաւու միս եւ գառին։

Ըռօֆօսն ասէ, թէ պապունաճ եւ սիսանպար եւ բացվենեկ եփէ՛ ջրով եւ զջուրն հանապազ ի վերայ լից. եւ օծէ ի վերան նռճէսի ձէթ եւ մանուշկի. եւ հաւկթի դեղնուց օծէ։ Թէ ուռէցն պինդ լինայ՝ դեղն այն է, որ իսպիտակ մոմ եւ վարդի ձէթ եւ քաֆուրի ջուր եւ ղաթրան խառնէ, եւ քիչ մն պախրու լեղի. զամէնն որպէս մորհամ արա եւ օծէ՛ ի վերան։ Եւ այս դեղս զպինտ ուռէցն հալէ. - Ա՛ռ հուլպայ եւ կտաւատ, եւ շուշմայ եւ այրասայ եւ միայ եւ մկան ծիրտ եւ այծու սպըտուր եւ փիճոյ խէժ. զամէնն որպէս մորհամ արա եւ դի՛ր ի վրան. օգտէ։