Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ ձուն ուռի կամ ի տաքէ կամ ի հովէ լինայ

Պատճառ որ ի տաքէ լինի

Մասեհն ասէ, թէ լինի ի բնութենէ խիստ տաքութենէն եւ աւելի տաք խլտէ եւ ի չորէ, որ բնութեան յաւելնայ եւ առնէ զայս ցաւս։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ ուռէցն տաք լինի, եւ գունն կարմիր լինի, եւ ցաւն խիստ, եւ թէ ի վերայ հով իրք դնես՝ դիւրաւ գայ. եւ այն որ սաֆրայէ՝ ցաւն խիստ լինայ։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Ապուճարեհն ասէ. թէ լինի յաւելի արենէ՝ դեղն այս է, որ բասիլիկէն երակ առնես այն դիհն որ ցաւն է. եւ թէ ուռէցն Բ դիհն լինի՝ առաջի դիհէն առ, եւ լաւն այն է որ յառաջն ձախ դիհէն առնուս եւ մէկալ օրն յաջ դիհէն ըստ ուժուն հիւանդին, եւ գորտնբուրդ եւ շնխաղող եւ հայի ալէմ եւ սանդալ եւ վարդէջուր սպեղանի արա, եւ գարէջուր տուր եւ սրքնճուպին, եւ Բ նռան ջուր ծծէ, եւ փրփրեմի լուապ եւ ճուլապ եւ սրքնճուպին։ Եւ յորժամ ուռէցն նստի եւ ցաւն խաղի՝ տո՛ւր ազոխի մուզաւարայ, եւ օծէ՛ ի վերան մոմ ըրովան, եւ մո՛ւտ ի բաղնիս եւ եղկ ջուր ի վերան լնու։

Սահակն ասէ, թէ յառաջն զայս ի վերան օծէ. - Ա՛ռ քասնու ջուր եւ շնխաղողի եւ քաքանաճի եւ մէշպահարի. եւ մանուշկի ձէթ եւ իսպիտակ մոմ որպէս մորհամ արա եւ ի վերան դիր. օգտէ. եւ ա՛ռ գարու ալուր եւ տուղտ եւ մանուշակ չոր, եւ իսպիտակ սանդալ Ա Ա բաժին. զամէնն ծեծէ՛ եւ շնխաղողի ջրով շաղվէ՛ եւ դի՛ր վերան. օգտէ։ Եւ այս դեղն շատ օգտէ. - Ա՛ռ Բ խիարի հունդ եւ սեխի Ե Ե դրամ, եւ փրփրեմի Դ դրամ, տղտի հունդ եւ ձարխոտ Ա Ա դրամ. զամէնն մանր ծեծէ եւ Բ դրամ յիրմէն խառնէ՛ ի ճուլապն եւ մանուշկին շարապն, եւ տո՛ւր որ խմէ, եւ զտեղն լուա՛ ասփրիմներու ջրով. շատ օգտէ աստուծով։

Պատճառ որ ի հովէ լինի

Մասրճուէն ասէ, թէ յաւելի թանծր պալղամէ լինայ, որ յաւելնայ ի գիճութիւն լինայ, եւ սերմին պակասութենէն։

Նշան որ ի հովէ լինայ։ Այն որ պալղամէ լինայ՝ ուռէցն կակուղ լինայ եւ գունն իսպիտակ, եւ գոզն պաղ լինի. եւ այն որ սավտայէ լինայ այն է, որ ուռէցն պինդ լինայ եւ մթնգուն։

Ստածումն որ ի հովէ լինի։

Մասրճուէն ասէ, թէ այն որ պալղամի խառնուածէ լինայ դեղն այս է, որ տաս զայն դեղերն, որ զպալղամն հալէ, որպէս հին կուլանկուպին եղկ ջրով. եւ յետոյ օծէ՛ յեսմէկի ձիթով եւ լվա՛ փրփրեմի ջրով, եւ տո՛ւր կերակուր սիսռան ջուր։ Եւ թէ այսով չի յաջի՝ զայս տիմէտն դիր. - Ա՛ռ խունկ եւ բակլայի ալուր եւ քամոն եւ սպիտակ մոմ եւ այծու ճրագու. յիրար խառնէ եւ արա մորհամ եւ ի վերան դիր. օգտէ։

Բագարատն ասէ, թէ սավտայէ լինայ՝ դեղն սիսռան ալուրն եւ բակլային, եւ ծծումին մոխիրն եւ պապունաճ եւ աքլիլմէլիք եւ մանուշակ չոր եւ սագու ճրագու եւ այծու, եւ սուսանի ձէթ, եւ շաղվէ՛ զամէն դեղերն եւ դի՛ր ի վերան որպէս սպեղանի. եւ հանապազ լվա՛ եղկ ջրով, եւ տո՛ւր մուզաւարայ եւ զէրպայ. եւ թէ կտաւատ եւ աքլիլմէլիք եւ պապունաճ զամէն յիրար խառնէ եւ սպեղանի արա, օգտէ։ Եւ սիսռան ալուր եւ քամոն եւ այծու ճրագու եւ մուսալաս՝ մորհամի պէս արա եւ յիրար խառնէ եւ օգտէ յորժամ ի վերան օծես. եւ կերակուր՝ որ հով լինայ. եւ ծանր եւ յուշ հալի պատրաստ կացիր եւ մի՛ տար. եւ այն կերակուրք որ տաք է եւ կակուղ՝ զայն տուր. օգտէ աստուծով։