Օգուտ Բժշկութեան

Քամնայ եւ թութայ. եւ որոյ արտեւանունքն թափի

Պատճառ քամնային եւ թութային

Արճիճանիսն ասէ, թէ քամնան ի թանծր քամուն է, որ ի կոպն է ժողվել, եւ թութան այրած արենէ լինայ, որ ի յաչիչն ի կոպն յաւելցել է եւ վնաս արարել է։

Նշան քամնային եւ թութային այն է, որ քամնայ այնոր ասեն որ յորժամ ի քնուն զարթի՝ նա գիտենայ թէ աչքն մոխիր է լցած եւ աւազ. եւ թութայ այն է, որ կոպին ներքեւն միս է բուսեր որպէս նման թութի։

Ստածումն քամնային եւ թութային։

Արճիճանիսն ասէ, թէ յառաջն լուծէ՛ հապի սապռով։ Առ սապռ Գ դրամ, եւ մազտաքէ եւ վարդ Ա Ա դրամ. զամէնն ծեծէ՛ եւ ջրով՝ շաղվէ՛ եւ հապ արա, եւ տո՛ւր ի ժմուն Ա դրամ, որ անձն սրբէ եւ ստկէ. եւ զսեւ շաֆին ի յաչքն քաշէ եւ տլէ արա. եւ շաֆի ապարն ի յաչքն քաշէ. եւ ամէն անհալ կերակրէ պատրաստէ՛, որ է պախրու միսն եւ ըղտու միսն եւ որ սոցին նման է։

Սինային որդին ասէ, թէ դեղն թութային այն է, որ կիֆալէն երակ առնուն եւ լուծեն զփորն հապի սապռով, եւ յայնժամ սուր դեղեր ի վերան դնեն, եւ զկանաչ շաֆն եւ զռաւշնային, եւ Բ ժամ համբերեն որ եղն սեւնայ. եւ սրբէ՛ զդեղն եւ աղջկմօր կաթն կաթեցու ի յաչքն. եւ թէ զթութան մկրատով կտրես՝ լաւ է քան զայն որ դեղով լինայ։

Յեսսէ բժիշկն ասէ, թէ զսուր դեղերն ի վերան դիր, եւ աղջկմօր կաթն ի յաչքն կաթեցու, եւ զսուր դեղերն տաք մի՛ այներ. եւ թէ սուր դեղերով չայնես՝ դու սունարայով վերո՛ւ եւ կտրէ՛ զամատնովն զթութն. եւ յանժամ ազոխի ջուր յաչքն կաթեցուր, որ միս չբուսցնէ, եւ հաւկթի սպիտակուցն ձգէ, եւ զդեղնուցն վարդի եղ խառնէ եւ ի յաչքն դիր մէկ քանի հեղ. օգտէ։

Պատճառ որ թափի արտեւանունքն

Մասուային որդին ասէ, թէ Բ ցեղ է, եւ ի սուր եւ ի տաք խառնուածոց լինի. եւ կամ արիւն եւ կամ սուր սաֆրան յիրար խառնի. եւ կամ տայուսայլապէ լինայ։

Նշան որ արտեւանունքն թափի այն է, որ ի տաքէ լինի եւ յարենէ՝ նա կարմիր լինի, եւ կծայ աչքն. եւ այն որ ի հովէ՝ չկծայ եւ գունն կարմիր չի լինի, իսպիտակ լինի կաշին կոպացն, եւ թանծր եւ կակուղ լինի։

Ստածումն որ արտեւանունքն թափի։

Մատային ասէ, թէ դեղն այս է. թէ ցաւն կարմրութիւն քշտէ եւ թէ կծայ՝ ի կիֆալէն երակ առ. եւ մրգաց ջրով զփորն լուծէ, որ սրբի անձն ի պեղծ խառնուածոց. եւ ի յամէն թթուէ եւ յաղիէ պահէ՛ զքեզ. եւ զկտուած ոսպն եւ գառան ճրագուն մայիփուխտայով ծեծէ՛ եւ տրորէ՛ վարդի ձիթով, եւ դի՛ր ի վերայ աչացն. եւ մտո՛ւ ի բաղնիս։ Եւ այն որ կարմրի եւ չկծայ՝ ա՛ռ ամբրաւի կտի մոխիր Բ դրամ, եւ սնպուլ եւ լաճուարդ Գ Գ դրամ, ծեծէ՛ եւ ի յաչքն ցանէ։

Էհանան ասէ, թէ այն որ ի հովէ լինի՝ ստածումն այն է, որ զանճապիլ սնուցած տաս, եւ հապի ղուղիայով լուծումն առնես. եւ երակ առ, եւ յառաջն զբացող դեղերն տուր, եւ ծարուր եւ հայքար մանր լոսէ եւ աչքն քաշէ. եւ ամէն աչիչ դեղեր որ գիճացնող է՝ օգտէ. եւ մկան մոխիր մեղրով շաղվէ՛, եւ օծէ՛ արտեւանունքն. եւ լաճուարտ քաշէ ի յաչք. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ պատճառն ի տայուսայլապէ լինի այն է, որ ցաւուն տեղն ի դեղնութիւն զարնէ. դեղն այն է որ միլին ծարն ի սոխն խոթեն եւ ի յարտեւանունքն օծեն եւ զտայուսայլապին ստածումն այնեն։ Ա՛ռ յելք եւ սնպուլ եւ պալասան պտուղ. զամէնն լոսէ՛ եւ օծէ՛ ի տեղն. եւ անօթեց կուլանկուպին տուր, եւ այն կերակուրն որ յիրմէն չորութիւն ընծայի՝ մի՛ տար. եւ սիսռան ջուր տուր. օգտէ աստուծով։