Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Մուրադեան, Ցուցակ Մշոյ Առաքելոց վանքի, էջ 1

Գրիչ` Վարդան Ուռհաեցի

Վայր` [Հռոմկլա]

Վարդանա մեղապարտի Ուռհա[յ]եցւոյ անարուեստ գրչի աղաւթս արարէք ի Տէր Յիսուս ձեզ ողորմեսցի, ամէն:

Փառք ամենասուրբ Երրորդութեան Հաւր եւ Հոգոյն [Սրբոյ], այժմ եւ միշտ, եւ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

Յամի հազարերորդի [հարիւրերորդի] յիսուներորդի ութերորդի (1158) Աստուծոյ մերոյ եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի գալստեանն յորում ամի ժամանէր, թիւ տոմարի շրջագայութեանս Հայոց ՈԶ (1157), գրեցաւ աստուածախաւս մատեանս քրիստոսաձիր կտակ սրբոյ Աւետարանիս, յընտիր եւ լաւ աւրինակէ, որ կոչի Գրիգորի Մուրղանեցւոյ` գրչի ճարտարի, որոյ առեալ էր զաւրինակն ի Գանձատանէն Գագկայ թագաւորին Հայոց, եւ իրաւք ձեռաւք գրեալ զԱւետարանն մեծի կաթողիկոսին տեառն Գրիգորիսի: Եւ Կոստանդին գրիչ Ուռհայեցին կալովի տան նորա յաղագս աւրինակի գրեաց, ողորմեսցի նմա Տէր: Եւ ի թուականութեանս Հայոց ՉԸ (1259), եւ ի թագաւորութեանս բարեպաշտ արքային Հեթումայ, եւ ի կաթողիկոսութեան Կոստանդեա Հայոց դիտապետի ստացաւ զաստուածախաւս աւետարանս սրբամիտ քահանայն Թորոս, յիշատակ իւր եւ իւրոց փոխելոցն առ Քրիստոս…:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սիւրմէեան, Ցուցակ Հալեպի, Ա, էջ 55

Գրիչ` Կիրակոս

Վայր` Մաշկեւորի վանք

ա

Փառք երից անբաւից անհասանելեաց Սրբոյ Երրորդութեանն, երից անձանց եւ մի աստուածութեանն, Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն ամէն։

<590a> Գրեցաւ Սուրբ Աւետարանս ի մեծահռչակ ուխտս Մաշկեւորս, ի թուականիս ՉԸ (1259), ի հայրապետութեանն Տեառն Կոստանդեայ, եւ ի թագաւորութեան Հեթմոյ, որդւոյ Կոստանդեա, յայսմ ամի որ զՀալ[ա]պն եառ եւ զբազում գաւառս խառնիճաղանճ ազգն Ագարայ:

Եւ գրեցաւ ձեռամբ Կիրակոսի անիմաստ գրչի, ի խնդրո հոգեւոր եղբաւր մերոյ Յուսէփ քահանայի, վասն զի աղաչեաց զմեզ գրել իւր համար` յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոյ եւ ամենայն ննջելոց` գնացելոցն առ Քրիստոս:

Արդ ոյք աւգտիք ի սմանէ, յիշեսջիք զմեզ, զծնաւղսն մեր, եւ զԹէոդոս փակակալ, զՍտեփաննոս քահանայ, եւ զԹորոս քահանայ, որ աւգնեցին զղորդելն, եւ ամենեցուն առ հասարակ ողորմեսցի Յիսուս Քրիստոս, եւ նմա փառք յաւիտեանս, ամէն:

Խոշորութեանն անմեղադիր լիք, զի այսչափ էր կարն, բայց յաւրինակս վստահ լիք, մանաւանդ ի համաբայքն, որ գիտէ զի ընտ[ի]ր է:

բ

Կազմող` Առաքել Հնազանդենց

<590> Զեղկելի կազմող սորա զԱռաքել Հնազանդենց, եւ զծնողսն իմ, եւ զհարազատն իմ զՊաւղոս սարկաւագ, եւ զուսուցիչն իմ զՍարգիս քահանայ` զհանգուցեալսն առ Քրիստոս, աղաչեմ յիշել ի Տէր: Ի թու[ին] ՉԹ (1260):

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 10554

Գրիչ` Զորվար քահանայ

ա

<71a> Տէր Աստուած, ողորմեայ Տոնկան ծնողացն հոգոցն ամեն, ամեն եւ իր տան տիկ[ն]ոջն հոգուն Շամամին, եւ իւր տղոցն Ոսկանն \\\որ յիշայտակ ըզսայ տնգեցին իրենց ննջեցելոցն եւ իրենց տղայոցն, ամեն:

<72a> Ի թըվականութեանն Հայոց ՉԸ (1259), ի յամսեն ի փետրվարու ի (20), եւ Քրիստոսի մար[դ]այսիրին փառք յաւիտենս…

բ

<231> ԶՏոնիկ յաղաւթս ձեր յիշեցէք ԶՄիայտնցին, եւ Զորվար քահանայ, որ յիշատակ ըզսայ ունի ըզսուրբ Աւետարանս, որք յիշեմք եւ մենք` զՏոնիկ եւ զիւր տղաքն, եւ զիր ննջեցելսն, ամէն, եւ զՍտ[ե]փաննոս ռայիսն Միայտնցի, ամէն, որ վարձս բարիս պարգեւեսցէ աստ եւ ի հանդեր[ձ]ելումն:

գ

<254a> Զորվար քահանա յաղաւթս յիշեցէք:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Կիւլեսերեան, Ցուցակ Անկիւրիոյ, էջ 150

Գրիչ` Թորոս

Վայր` Մերձ ի գիւղն Սալ

<465> Գրեցաւ աստուածախաւս աւետալուր, աւետաբեր Աւետարանս ի թուականութեան մերում ի ՉԸ (259)-ն ընդ հովանեաւ սուրբ տաճարիս որ կոչի սուրբ Յայտնի, մերձ իգեաւղն որոյ անուն Սալ անուանի, որ է առ ստորոտով լերին Տորոսի, ի գաւառիս հո[յ]ակապ քաղաքին Տարսոնի, եւ ի յանառիկ դղեակն Պապերոնի, ձեռամբ մեղապարտ եւ արժան քահանայ Թորոսի, դիզեալ անկարգութեամբ բազմավրդով եւ կուրացեալ աչաւք, մանաւանդ հոգով խաւարեալ, յառաջնորդութեան կաթողիկոսութեան տեառն Կոստանդեա, եւ ի թագաւորութեան Հեթմոյ որդւոյ Կոստանդիեա, եւ իշխանութեանս այսպարապետիս Հայոց Սմբատայ` եղբայր թագաւորիս, հրամանաւ սրբասնեալ եւ աստուածամերձ քահանայ Յոհանիսի եւ պատուական ծերունի հաւր իւրոյ Գրիգորոյ, ի վայելումն մանկութեան իւրոյ, ամէն:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սրուանձտեան, Թորոս Աղբար, Բ, էջ 437

Գրիչ` Ամասիացի Ստեփաննոս

Վայր` Արքակաղնի վանք

Գրեալ ձեռամբ Սիմոն փիլիսոփայի, ի թվականիս ՉԸ (1259), ի հայրապետութեան Կոստանդեայ, եւ ի թագաւորութեան Հեթմոյ, յիշխանութեան իշխանաց իշխանիս մերոյ Ճոֆրէ, եւ որդւոյն Կոստանդի, Սմբատի եւ Աւշնի … Յիշեցէք զտիկինն Կեռան … եւ զհանգուցեալ տիկինն Ալիծ, եւ զեղբայրն զՀեթումն …

Գրեցաւ յԱրքակաղնի վանս, ձեռամբ Ամասիացի Ստեփաննոսի:

***

ԱՌԱԿՔ ՍՈՂՈՄՈՆԻ

Մուրադեան, Ցուցակ Մշոյ Առաքելոց վանքի, էջ 8

Գրիչ` Յովսէփ

Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեան յաւիտեանս ամէն:

ԶՅովսէփ եղկելի զստացող եւ ըզգծող սորա յիշեսջիք ի տէր, եւ հոգեւոր հայր իմ եւ զուսուցիչ զՓիլ[իպպոս] երաժիշտ եւ սխալմանց թողութիւն արարէք եւ զաւրինակս տուողն զՊետր[ոս] միայնակ[եցն]…:

***

ՁԻԱԴԱՐՄԱՆՈՒԹԻՒՆ

Զարբհանալեան, Թարգմանութիւնք նախնեաց, էջ 558

Այս խրատներս ի հետ պողպատ շինելուն եւ մուխ տալուն էր գրած ի նոյն իմաստասիցացն Պարսից, զոր թարգմանեց Հեթում թագաւորն Հայոց, յորժամ գնաց ԺԸՌ (12000) հեծելով ի վերայ թշնամւոյն սուլտանին, եւ կոտորեաց եւ սպառեաց զամենեսին, եւ գնաց մեծաւ պատուավ ի Պաղտատ առ Նսոր խալիֆայն, եւ մեծ պարգեւոք դարձաւ:

Եւ իմաստասէր ոմն սարկաւագ, Ստեփանոս անուն, գտեալ առ կայսրն, որ այսչափ ազգի ազգի գիր եւ լեզու ուսեալ, նման առաջին փիլիսոփայիցն, եւ ոչ կայր գիր որ առ նմա ոչ գտանէր, եւ նա սիրեցեալ եղեւ ի Հայոց թագաւորէն վասն հզօց գիտութեան: Եւ խնդրեաց արքայէն, եւ ետ թարգմանել երեք գիրս. վասն ձիոյ պայթարման, եւ վասն թրի շինելոյ, եւ վասն տիեզերական եւ լուսնի արուեստին, եւ բերեալ ի Հայոց աշխարհն: