Հայերէն Յիշատակարաններ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

       1340
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Գրիչ ` Սարգիս
      
       վայր` Աղաւնից վանք
      
       Գրված է Սարգիս կրօնաւորի ձեռքով ՉՁԹ. (1340) թուին ի վանս Աղաւնից, ի հայրապետութեան Ստեփաննոսի, որ եւ ազատեաց զազգս քահանայից ի հարկէ հալածչեաց, եւ նոյն ինքն տեսանէ զազատութիւն իւր ի թագաւորութեան, զոր ոչ գոյ, այլ բարձեալ է թագաւորութիւն, քանզի իշխանք են խռովարարք եւ տատանեալք, ի վ երայ միմեանց աղմկեալք: Զոր ոչ կարէ բերան պատմել, զոր յայսմ ամի տեսին աչք մեր զաղէտ տարակուսանաց ի հեծելեաց, զորս երեսուն հազար մարդադէմ գազանաց ի վերայ երկրիս մերում: Եւ ո՞վ կարէ պատմել զանաւրէնութիւնս նոցա, զոր արարին եւ գործեցին. քանզի բազում գաւառս գ [ե]ր եցին եւ աւերելով կործանեցին, եւ զինչս արդիւնաց զամենայնն յափշտակեցին, եւ զամենեսեան զքրիստոնեայք կողոպուտ արարին, մերկ եւ բոկ, եւ ոչ թողին եւ ոչ մի ինչ ի վերայ անձանց քրիստոնէից, այլ զանասունս տաւարաց ջոկս ջոկս առեալ տարան` ոչխարաց եւ զեզանց, զկովուց եւ զցլուց, զի շուց եւ զերիվարաց, եւ զհանդերձս ի յանձնէ մերկացուցին եւ մերկս արարին ի տեսիլս խայտառակաց. քանզի ո՞ր աչք բաւէ տեսանել զաղիողորմ տարակուսանաց, եւ կամ ո՞ր անձն բաւէր տեսանել եւ տանել այնմ չարչարանաց. որ յերեկ տան տանուտէր եւ ամենայն իրաւք լի եւ այսաւր բեկեալ սրտիւ եւ տրտմեալ եւ մերկ, ի վերայ մոխրոյ նստեալ: Քանզի այնպէս լի էր երկիրս ամենայն բարութեամբ եւ յանկարծակի այնպէս արարին, որ շունք ի սովոյ սատակէին, քանզի զխորս ամբարաց հացից հանէին. եւ այնպէս բարկութեամբ եւ սրտմտութեամբ ի վերայ բոլոր երկրիս արձակեցան, որ եւ հարիւր ան ձն սրով խողխողեալ նահատակեցան, որ եւ ծաղկողի սորա մայրն նետով խողխողեալ փոխեցաւ ի Քրիստոս:
      
       ՃԱՌԸՆՏԻՐ
      
       Վենետ. 207 Սարգս. Ցուց. Բ. էջ 173-175
      
       Գրիչ ` Գրիգորիս
      
       վայր ` Եզընկայ
      
       ... Արդ, աւարտեցաւ հոգէպատում տառս ի շրջագայութեան ժամանակիս` յայս ամի, յորում էր յելանելոյն Ադամայ ի փառակենցաղ դրախտէն ամք ԶՌԷՃԿԶ. (6766), եւ ծնընդենէ կենարարին մերոյ ամք ՌԳՃԽԳ. (1343), եւ ի թուականութեանս հայկազեան տումարիս Չ[ՁԹ ]. (1340), յամսեանն Հռովմայեցւոյ սեպտեմբերի Ա. աւրն. յԵկեղեաց գաւառս, ի մայրաքաղաքս աստուածապահ Եզընկայ: Ընդ հովանեաւ սուրբ երկնանման տաճարիս սուրբ Կաթողիկէի, եւ սուրբ Առաքելոցն, եւ սրբոյն Սարգսի, եւ սուրբ Աստուածածնի: Ձեռամբ դեռաբոյս եւ անիմաստ քահանայիս Գրիգորիսի, որ զքահանայութեան անունն միայն ունիմ եւ զգործն ոչ, զոր տէր Յիսու ս անտես արասցէ զյանցանս ծառայի իւրոյ , ամէն:
      
       Արդ , ես` անարժանս Ծատուրս, ստացայ զսայ ի վայելումն եւ ի մխիթարութիւն անձին իմոյ, եւ ի յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն` կենդանեացն եւ ննջեցելոցն: Արդ, ո՜վ սուրբ մանկունք նոր Սիոնի ... յիշեսջիք ի մեղաց թողութիւն զԱստուածատուր մեղաւք մեռեալ ոգիս, յիշեսջիք եւ զծնաւղսն իմ...:
      
       Յիշեսջիք եւ ի սրբամաքուր աղաւթս ձեր զիս` զանպիտան զհողո հաւասար, զանարժան եւ զանիմաստ, զփցուն եւ զյետնեալ գրիչ սորա զԳրիգորիս, եւ զծնաւղսն իմ` զՄկրտիչ քահանայ եւ զՏալիթ երիցկինն, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն իմ` զկենդանիս եւ զհանգուցեալս ...: Եւ արդ, աղաչեմ չլինել մեղադիր սխալանաց եւ անարհեստութեան գրիս, զի ի դառն եւ ի յանհանգիստ ժամանակիս գրեցաւ, զի վասն ծովացեալ մեղաց մերոց զաւրացեալ են ազգն նետողաց ի վերա քրիստոնէից, եւ ի սուր սո ւսերի մաշեն, եւ յաւարի հարկանեն, եւ ի գերութիւն վարեն զբազում գաւառս, եւ բազում եւ անիրաւ հարկապահանջութեամբ դատեն զամենեսեան, եւ այլ բազում չարիս լինի ի ժամանակիս մերում, զոր ոչ է կար մի ըստ միոջէ պատմել կամ ընդ գրով արկանել: Իսկ մեք ոչ ունելով հանգիստ, այսր ա նդր շրջելով եւ փախստական լինելով, էաք որպէս գառինս ի մէջ գայլոց , զոր տէր Յիսուս պահեսցէ ընդ ամրածածուկ աջոյ իւրոյ զհաւատացեալսս անուան իւրոյ, ամէն: Եւ որ ս[ր ] տի կամաւ եւ յաւժարութեամբ արժանացնեն զմեզ միոյ տէր-ողորմայի, Քրիստոս աստուած զինքն իւր անճառ բարեացն արժանացնէ , ամէն:
      
       ՄԱՆՐՈՒՍՄՈՒՆՔ
      
       Վիեն . 183, Տաշ. Ցուց. էջ 499
      
       Գրիչ ` Մկրտիչ
      
       Յամի ՉՁԹ. երորդի (1340) թուաբերութեանս Հայոց գրեցաւ տառըս եղանակաւոր ծախիւք եւ արդեամբք Ներսէսի քահանայի` որդւոյ Գրիգորէս քահանայի, եղբաւր Թորոսի` բանի սպասաւորի, զարդարելոյն իմաստիւք հոգւոյն, որ եւ յայսմ ամի ընկալաւ գաւազան ի մեծ րաբունոյն` խոտաճարակ յԱւետիսէ: Աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք սմա, յիշեցէք ի Քրիստոս զՆերսէս քահանայն եւ զշնորհազարդ որդիսն իւր` զՂազարն, զՌստակէսն, զԳրիգորէսն, զԱնաստասն, եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս` զՅոհաննէս կրաւնաւորն, եւ զբարեսէր մայր սոցա Թագուհին, եւ զքըւերսն, ընդ նմին եւ զապիկար աշխատողս զՄկրտիչ երէց յիշեցէք:
      
       ՇԱՐԱԿՆՈՑ
      
       Երեւան 1603
      
       Գրիչ ` Ստեփանոս
      
       Գրեցաւ եղանակատար տառս ի մարդեղութենէն Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ ՌՅԽ[՞]. (1340՞ ), ի հայրապետութեան տեառն Մխիթ[ա]րա, ի թագաւորութեան հայոց Լեւոնի, ձեռամբ Ստեփանոսի, ի վայելումն կուսակրաւն կրաւնաւ |||