Հայերէն Յիշատակարաններ

       1344
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐԱԿԱՆ ԳՐՈՑ ՊԵՏՐՈՍԻ ԱՐԱԳՈՆԱՑՒՈՅ
      
       Վիեն. 293, Տաշ. Ցուց. էջ 720
      
       Թարգմանիչ` Յակոբ Քռնեցի
      
       վայր ` Քռնայ
      
       ... Արդ, ի յամի ծննդեանն փրկչին մերո հազարերորդի երեքհարիւրերորդի քառասներորդի չորրորդի (1344), եւ ի թուականութեանն հայոց` եաւթնհարիւրերորդի [ի]նսներորդի երկրորդի (1 343) թարգմանեցաւ վերլուծութիւն ի վերայ շարագրութեանցն Պորփիւրիոսի, եւ տասն Ստորոգութեանցն Արիստոտելի, Վեցից Սկզբանցըն, եւ Պէրի արմէնիասին, ի լատին բարբառոյ ի հայս` հաւաքեալ ձեռամբ ֆրա Պետրոսի ` ազգաւ Լատին եւ աշխարհաւ Արագօնացի, ի կար գէ քարոզողաց սրբոյն Դօմինիկոսի, որոյ թարգման էր ֆրա Յակոբոս ազգաւ Հայ, եւ նա ի կարգէն Քարոզողաց սրբոյն Դօմինիկոսի, ի վերին վանս Քռնո, ընդ հովանեաւ սուրբ աստուածածնին, որոյ առաջնորդ եւ հոգաբարձու էր Յոհան վարդապետն, որ մականուն կոչի Քռնեցի, յորոյ անունն շինեցին զսուրբ ուխտս աստուածասէր եւ բարեպաշտ պարոն Գորգն եւ ամուսինն իւր տիկին Ելթին. եւ սոքա երեքեան` Յոհան վարդապետն եւ պարոն Գորգն եւ տիկին Ելթիկն, ինքնայօժար կամօք նուիրեցին զվանքս կարգին քարոզողաց սրբոյն Դօմինիկոսի տուրք յաւիտենական: Արդ, վերոասացեալ վարդապետն Յոհան եղեւ պատճառ բազում բարութեան, զի ժողովեաց աստ վարդապետք Լատինացոց եւ ի Հայոց, տածելով զամենեսեան ըստ հոգս եւ ըստ մարմնո, եւ թարքմանեաց եւ թարքմանէ գիրս բազումս ոգեշահս եւ լուսաւորիչս...:
      
       Արդ, որ ի կիր առնոյք զոգէշահ գիրքս զայս, զողորմութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ վերոասացեալ աշխատողացս եւ նոցին երախտաւորացն, եւ աղաչեմ զի որք օրինակէք զգիրքս` զսակաւ յիշատակարանս գրեցէք, եւ դուք գրեալ լիջիք ի գիրն կենաց , ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7637 (տես. նաեւ 1583 թ. )
      
       Գրիչ ` Նատեր
      
       Յ[ունի]ս ամսոյ տասն եւ հնգի
      
       Ո ||| ի կէտ հասի
      
       Հ |||, ինձ ողբալի
      
       Ա ||| գուգոց կսկծալի,
      
       Նուաստ Նատերս ողորմելի,
      
       Է ինձ եղուկ յայս կենցաղի.
      
       Սուգ ժամանեաց ողորմ աղի
      
       Որով ողբոց եմ արժանի:
      
       Րամեալ ժողովք այս նահանգի
      
       Դասք լուսերամ պաշտաւնէի,
      
       Եկէք տեսէք արտասուալի
      
       Այս թշուառիս, որ նուաղի.
      
       Կամ եւ հառչեմ ի խոր սրտի,
      
       Ինձ մխիթար խնդրեմ բարի,
      
       Մաղթանք առ տէրն մեր բարի,
      
       Վասն բարոյն, որ զուրկ ելի:
      
       Այս Յովանէսն էր իմ որդի
      
       Յաւուրս հասեալ քսան ամի,
      
       Էր ամենայն շնորհիւ ի լի
      
       Զարթ եւ պարծանք մերոյ սեռի,
      
       Րասդուն մտաւք եւ հոգելի,
      
       Կարդացողաց էր ցանկալի,
      
       Ունէր ճաշակ եղանակի
      
       Ղորդ ի յարհեստ երաժշտի:
      
       Արդ, զգրչին գովասանի
      
       Ցուցմանն ի գիրս գտանի,
      
       Սարաս յաւուրս ոչ ոք գտուի
      
       ի հոյլս արանց գրչկանի:
      
       Քանի գովեմ բան չհասնի.
      
       Էին շնորհիւն էր ծաղկալի,
      
       նա ամենայն գեղեցկալի,
      
       Անձն եւ պատկերն ցանկալի:
      
       Յիմաստն մարդ սակաւ հասնի,
      
       Վարքն գործաւքն գովելի:
      
       Աւա՜ղ հազար բերան ի լի
      
       յայսմ ժամու, որ ես հասի,
      
       Չունիմ ճարակ ապաւինի,
      
       Այլ զհոգին սուրբ թէ ինձ հասնի,
      
       Խաւարելոյս թէ լոյս ծագի,
      
       Միջաբեկիս թէ ոյժ շնորհի,
      
       Նմա դիւրին է թէ կամի.
      
       Թէ ձեր աղաւթք աւժնդակի,
      
       Քրիստոս գթով մեզ ողորմի,
      
       առ իմ որդեակն յուսով տանի:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7048
      
       Գրիչ` Գրիգոր Սուքիասանց
      
       վայր ` Սուրխաթ
      
       Շնորհիւն աստուծոյ ամենակալի սկսայ եւ ողորմութեամբ խնամոց նորա կատարեցի զսուրբ եւ ցանկալի աւետարանս բազում ջանիւ եւ մ եծաւ աշխատութեամբ, յօրինակէ սրբոյն Սահակայ հայոց թարգմանչի եւ երկրորդ լուսաւորչի Հայաստանեայցս, ի հայ թուականին ՉՂԳ. (1344), յաշխարհս Ղրիմի, ի մայրաքաղաքս Սուրխաթ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին, ի հայրապետութեան Հայոց տեառն Մխիթ [ա]րայ , եւ ի թագաւորութեան Կոստ[անդեայ]:
      
       Գրեցաւ սուրբ եւ ցանկալի աւետարանս ձեռամբ իմով` Գրիգորի Սուքիասանց մեղուցեալ, յետին եւ անարժան գրչի, յիշատակ բարի ինձ եւ ծնողաց իմոց:
      
       Արդ, որք ընթեռնոյք եւ կամ ընդ օրինակ դնէք, հաստատուն մտօք հաւատացէք ստուգութեան բանիցդ եւ ցանկուցդ, եւ զմեղուցեալ գրչակս զԳրիգոր, եւ զծնօղսն իմ, եւ զեղբարս յիշեսջիք ի տէր, եւ Քրիստոս աստուած յիշողացդ եւ յիշելոցս ողորմեսցի եւ նմա փառք յաւիտեանս , ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Սեբաստիա, Ս. Նշան, 72, ՀԱ. 1926, էջ 237-238 (տես նաեւ 1407 թ. )
      
       Գրիչ ` Մկրտիչ
      
       վայր ` Կաֆայ
      
       ... Արդ այսմ ... աստուածապարգեւ տառիս փափաքող եղեւ հոգիազարդ կուսակրաւն քահանայն Մկրտիչն` բնական Բաբերդցի, եւ ետ գրել զսա ի վայելումն կենաց իւրոց եւ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնաւղաց իւրոց, հաւրն` Իշխանին եւ մաւրն` Հռաւբին, փոխեցելոյն առ Քրիստոս յոյսն մեր, եւ եղբարցն` Մեհրազին, Աստուածատրին, Վրթանէսին, Ռստակէսին, եւ փոխեցեալ եղբարցն` Ասթանիսին եւ Յովանիսին, եւ քւերցն` Մամախաթունին եւ Գոհարխաթունին, հանգուցելոցն առ Քրիստոս: Եւ միւս քւերն Վարդեթփին, եւ հաւրքուրոջն Շամամին, եւ դստեր իւրոյ` Քոյրազատին, որ յայսմ ամի հանգեաւ առ Քրիստոս եւ մասն ինչ ունի ի գիրքս...:
      
       Բայց եղեւ զրաւ գրչութեան սորա ի թուաբերութեանս Հայոց ՉՂԳ. (1344), ի դառն ժամանակիս, ի պաշարմանն Կաֆային: Յիշեսջիք զՄխիթար քահանայն` զուսուցիչն իմ` զփոխեալն առ Քրիստոս, եւ զԱւե տիք քահանայն , եւ զծնողսն իւր, զփոխեցեալսն ի Քրիստոս, եւ զհաւրաքեռն իմ զԽաժիկն եւ զորդիսն ... ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7588
      
       Գրիչ ` Սիմէոն
      
       վայր ` Սուրխաթ
      
       Շնորհիւն աստուծոյ ամենակալի սկսայ եւ ողորմութեամբ խնամոց նորա կատարեցի զսուրբ եւ ցանկալի աւետարանս բազում ջանիւ եւ մեծաւ աշխատութեամբ, յաւրինակէ սրբոյն Սահակայ Հայոց թարգմանչի եւ երկրորդ լուսաւորչի Հայաստանեայցս, ի Հայ թուականին ՉՂԳ. (1344), յաշխարհս Ղրիմի, ի մայրաքաղա[քս Ս[ուրխաթ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին, [ի կաթողիկոս]ութեան Հա[յոց Մխի]թրայ եւ թա[գաւորութեան ] Կոստան[դեայ] |||
      
       [Ձեռամբ ] Սիմէոնի մեղուցեալ, յետին եւ անարժան գրչի, ի խնդրոյ Սէթ քահանային, որ բազում փափագանաւք ստացաւ զսա ի վայելումն մարմնոյ իւրոյ եւ յիշատակ հոգոյ:
      
       Արդ, որք ընթեռնոյք եւ կամ ընդ աւրինակ դընէք ` հաստատուն
      
       մտօք հաւատացէք ստուգութեան բանիցդ եւ ցանկուցդ, եւ զվերոգրեալ զսրբազան քահանայն զՍէթ, եւ զհայրն իւր Պատոս, եւ զմայրն իւր Գրոց, եւ զեղբայր` զՄարտիրոս, եւ զքոյրն [յիշեցէք] |||
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Թորոս Աղբար, Բ էջ 354-356 (Խարբերդի Ծովք գիւղի
      
       սբ. Նշան եկեղեցի ) տես նաեւ 1470 թ.
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       Եւ արդ, յայսմ տարտարոս եւ ի դառն եւ ի վշտալից ժամանակիս, որ էր ՉՂԳ. (1344)...: Այցելու սրբոց եւ այրեաց պարոն Յովանէս մեծ սիրով եւ յոյժ փափաքանաւք ետ գրել զսուրբ աւետարանս յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողացն` Կիրակոսին եւ Շողտիկնայ, եւ կենակցին` Թագուհւոյն, եւ զաւակացն ... եւ Հռիփսիմի հաւատւորի ...: Յիշեցէք զանյիշելի գրիչս ... զԿարապետ կրաւնաւոր ..., զմայրն ` Ասլմէլիք, եւ զքոյրսն զՍուլթանմէլիք եւ զՋանմէլիք, եւ զզաւակսն` զՅոհաննէս եւ զԳուռջիհբէկն ..., եւ զբարի յիշատակն իւր` զԲոյս որդին...:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 936 (տես նաեւ 1450 թ. )
      
       Գրիչ ` Թումա
      
       Ըզդատապարտեալս մեղաւք, զանարժան Թումա փցուն գրիչ յիշեսջիք ի տէր Քրիստոս Յիսուս, աղաչեմ, եւ զՆերսէս սրբասնեալ քահ[անայ ], ստացող գրոց, եւ զընտրեալ պատանեակն իւր` զԳրիգորիս, սիրուն ուսումնասէր եւ վարժող իմաստութեան եւ հանճարոյ, տէր աստուած վայելել տացէ ընդ երկայն աւուրս , եւ ողորմեսցի կարդացողացն եւ լսողացն , ամէն:
      
       Թվ. ՉՂԳ. (1344), յամիս արաց: