Հայերէն Յիշատակարաններ

       1381
      
       ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԻՒՆ ԵՍԱՅԵԱՅ
      
       Երեւան 8295
      
       Գրիչ ` Տաւներ
      
       ... Բայց գրեցաւ սա ի դուռն դամբարանի սրբոյն Գրիգորի լուսաւորչին, եւ Սաղեմա սուրբ Նշանին, եւ սուրբ աստուածածնին, եւ սուրբ Կարապետին, ի թվականիս Հայկազեանս սեռի ՊԼ. (1381), եւ ըստ եւթանասնիցն, յԱդամա ի Մովսէս ամք ՎՈՁԹ. (3689), եւ ըստ Հրէիցն` ՍՆԾԳ. (2453), ըստ Եբրայեցւոցն` ՍՉԾԳ (2753): Անդրէաս ասաց մինչեւ ի ծնունդն Քրիստոսի` ՐՈ. (5600), եւ մինչեւ ի մեր թուականն
      
       հաւաքեալ` ՑՃԾԶ. (6156), յո||րում իննեւտասաներեակք եւ եւթներեակք, շրջանք եւ շարժմունք ժամանակաց անսղալ զիջանելով աւարտին, եւ Քրիստոսի մարմնաւորութենէն առ մեզ ՌՅՂԶ. (1396):
      
       Արդ, որ աւգտիք եւ վայելէք յուսով յաստուածային մատենէս, ո՜վ վսեմաճեմ երաստ աստուածասէր խմբից, յերես անկեալ աղաչեմ, մեղաց թողութիւն հայցեցէք յաստուծոյ շնորհազարդ ծերունոյն` Մկրտիչ փակակալին, զի ջերմեռանդ սիրով եւ քաջ հաւատով ետ զսա գրել:
       ... Այլ եւ զիմ նուաստութիւնս աղաչեմ յիշել թողութիւն յանցանաց մեռեալ ոգւոյս, եւ շաղախեալ եւ ալեկոծեալ մտացս, անառակ գծողիս` Տաւների, նաեւ զծնողսն մեր, եւ զուսուցիչն իմ` զհոգեւոր հայրն` զիմաստունն եւ զհանճարեղն զտէր Կիրակոսն, եւ աստուած զձեզ յիշէ:
      
       ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԱՐԵԿԱՑՒՈՅ
      
       Երեւան 1566 (տես նաեւ 1418 թ. )
      
       Գրիչ ` Ատոմ
      
       վայր ` Մաղարդավանք
      
       ... Ողորմութեամբ հզաւրին Յիսուսի սկսա եւ աւգնութեամբ նորին կատարեցի, ես` անարժանս եւ մեղաւք զառածեալս եւ զտրուպս ի յեղբարց Ատոմ, որ ամաչիմ գրիչ կոչիլ, զկտակ մաղթանաց ամենագով սուրբ եւ հանճարեղ գերդ ականաւոր մեծանուն հաւր Գրիգորի Նարեկացոյ, զոր հոգին սուրբ մարդասիրաբար, սակս կենաց ամենից
      
       իւրաին յորդայորձան սահման եւ կնիք երկնագնաց ճանապարհին հաստատեաց մեզ բարեգործն, եւ դուռն մտից կենաց սովաւ վարժելոցն:
      
       Արդ, որ աւգտիք ի սմանէ, յիշեսջիք || նախ եւ առաջին զմեծ րաբունապետն Սարգիս, որ զաւրինակս շնորհեաց, եւ զստացող սուրբ գրոյս զՍիմէոն, եւ զիւրսն ամենայն` ծնողաւքն հանդերձ: Բայց գրեցաւ ի թուա[կա]նիս Հայոց ՊԼ. (1 381), ի մեծ եւ ի հռչակաւոր վանքս Մաղարդու, ընդ հովանեաւ սուրբ Ստեփաննոս նախավկաիս, եւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Գէորգա զաւրավարիս եւ այլ բազում մասանցս, որ կա ի սմայ, ի յառաջնորդութիւն տէր Գրիգորի: Աղաչեմ զամենիսեան, որք լուսաւորիք յայսմ աստուածային պատուիրանէ, յիշեսջիք զվերոյգրեալս ի սմայ, ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, եւ զիս` զեղկելի փցուն գրիչս, եւ զիմսն ամենայն, եւ զամենայն երախտաւորսն մեր եւ զհանգուցիչսն...:
      
       Զեղբայր, խոշորութիւն գրիս անմեղադիր լեր, տեղս չոք էր ու ես անձամբ տկար, լուր հանապազ զելն տեսան[է]ի:
      
       ՄԱՍՈՒՆՔ ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՆՉԻ
      
       Մաքսուդ. Ցուց. Ագուլիսի, 26, Արարատ, 1911 թ. էջ 849
      
       Գրիչ ` Ստեփանոս
      
       վայր` Սըխգաու վանք, հանդէպ Վարագայ
      
       ա
      
       ... Ի թուականութեան Հայկազեան տոհմիս տոմարիս Պ. -երրորդի Լ. -երրորդի (1381), ես` անպիտանս ի մանկունս եկեղեցւոյ Ստեփանոս անարժան չկրաւնաւոր, գրեցի ըստ իմում կարութեան եւ կարգեցի ի դէմս քարտենի, ի յանապատիս , որ կոչի Սըխգաու վանք, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, որ է հանդէպ Վարագայ աստուածաբնակ լերինն, ի խնդրոյ երջանիկ, առաքինասէր եւ պատուական կրօնաւորի Կարապետի, յիշատակ իւր, եւ ծնաւղաց իւրոց` հաւրն իւր Զաքարիաի եւ մայրն իւր Թամթայի, եւ հարազատ եղբաւրն իւր Մկրտչի, լինել նմա յայսմ աշխարհիս առողջ կենաւք եւ յերկար ժամանակաւք...:
      
       Հետ. ստացող ` Գրոց
      
       բ
      
       Գրոցս զայս գիրքս, ի Բաբերդոյ գերութիւնն, ազատեցի ի տաճկի ձեռացն, ով որ կարդայ աստուած-ողորմի ասացէք Խիրանշի աղային եւ Նանայ խաթունին:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 7477
      
       Գրիչ ` Ստեփանոս
      
       վայր` Ղրիմ քաղաք
      
       ա
      
       ... Յիշեցէք ի Քրիստոս, ո՜վ եկեղեցական դասք եւ ամենայն հաւատացեալք, յարժանաւոր եւ յընդունակ աղաւթս ձեր զստացաւղ Ճաշոց գրոյս` զծերունի քահանայն զԹադէոս, եւ զծնաւղսն իւր, զՄովսէս աբեղայն, զԿարապետն, զՅովհաննէսն, զՆերսէսն, զԸռստակէսն, զՎրթանէսն, զքոյրն զՍիրմայն, զեղբաւրորդիսն իւր զԱստուածատուր քահանայն, զՅովակիմն, եւ զԲաւնբաւսն , եւ զՎարդանն` տղայիւք իւրովք, որդւովք, որ են ժառանգողք մատենիս: Զոր Թադէոս քահան այն յիւր հանգստեան աւրն այսպէս էր հրամայեալ, թէ Ճաշոյ գիրքն կենայ մեր եղբարցն եւ ազգաց յիշատակ եւ ի ժառանգութիւն որդւոց Վարդանայ, ձեռամբ եւ իշխանութեամբ Աստուածատուր քահանային եւ Յովակիմ ըռայիսին, եղբաւրորդեացն իմ` զՍարգիսն, զԱրկադէոսն, զՀերն, զՄարտիրոսն, զՏիրուհին, զԸռստակէս քահանայն, զԻգնատոսն, զԴաւիթն, զՄաթէոսն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր, որ փոխեալ են առ Քրիստոս եւ որ փոխելոց են...:
      
       Կատարեցաւ տառս ի թվ. ՊԼ. (1381), յաւգոստոս ԻԶ. (26), ի քաղաքս Ղրիմ, առ ոտն սրբոյն Սարգսի զաւրավարի, յեպիսկոպոսութեանն տէր Ստեփանոսի, եւ յառաջնորդութեան եկեղեցւոյ սրբոյ Յովհաննէս կրաւնաւոր քահանայի , եւ աթոռակալի այսմ նահանգի` բարեփառ եւ ուղղադաւան վարդապետի, հո[ւ]սկ յետոյ եւ զմեղաւոր հողս` զՍտեփանոս գրիչ, յիշման արժանի արարէք, թէ [եւ ] ոչ եմ արժանի յիշատակի, եւ զծնաւղսն իմ` զՆատեր ժրաջան գրիչ, եւ զմայրն իմ, զեղբարսն իմ մելանաւորք` զԱւետիս, զՅովաննէս, զԳրիգոր եպիսկոպոս, զփոխեալսն ի Քրիստոս, եւ զքւերսն իմ. եւ որք յիշեն` որպէս յիշեն նոյնպէս եւ յիշին ի Յիսուսէ, որում փառք:
      
       Եւ խոշորութեան եւ սղալանաց մի մեղադրէք, զի այսչափ կարացի գրմրել:
      
       ԺԴ. դարավերջի ստացող ` Սարգիս
      
       վայր` Մողկան վանք
      
       բ
      
       ... Արդ, ես` նուաստս եւ անպիտան ծառայս զՍարգիս կրաւնաւորս, եւ զեղբայրն իմ զԴանիէլ կրաւնաւոր, եւ զծնաւղսն իմ զՄողիկն, եւ զմայրն իմ զԵտիլմելիքն, եւ զեղբայրն իմ զԳրիգորն, եւ զՆերսէս, զՄարտիրոս, եւ զՍահակն, զՔրիստոսատուր, եւ զքոյրն մեր զԲանուկն` զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, ընդ նմին եւ զմաւրքոյր մեր, որ աւգնական եղեւ գրոցս:
      
       Արդ, կրաւնաւորս այս սարգիս ... վասն հոգեւոր սիրոյն, զոր ու-
      
       նէր առ աստուած եւ առ աստուածայինս, զամենայն զգոյս իւր վաճառեաց եւ ստացաւ զցանկալիս ամենեցուն` զՏարոյգիրքս, զաւակ ի Սիոն եւ ընտանի յԵրուսաղէմ, կտակ անջնջելի եւ արձան անփշրելի, ըստ հրամանի աւետարանին` եթէ զամենայն զոր ունէր, արկ գոյիւ չափ զկեանս իւր...:
      
       Ես` Սարգիս աբեղաս եւ զեղբայրն իմ զԴանիէլ կրաւնաւոր գրեցաք զՏարոյգիրքս ի հազար սպիտակ , վասն յուսոյ արքայութեան եւ յիշատակ ննջեցելոց մերոց, եւ շնորհեցաք մեր վանիցն` առ դրանն սուրբ Նշանին, մականուն Մողկան վանք, յիշատակ յաւիտենական: Եւ եթէ ոք իշխանաբար կամաւք. լրբութեամբ, կամ պատճառանաւք յանդգնութեամբ ձեռնամուխ լինի գրոցս եւ յափշտակեսցէ` մասն զՅուդային առցէ եւ բաժին զԿայենին եւ զխաչահանուացն, եւ ջնջեսցի անուն նորա ի դպրութեանն կենաց:
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ
      
       Երեւան 5352 (տես նաեւ 1395 թ. )
      
       Գրիչ ` Յոհանէս
      
       ... Արդ, գրեցաւ սայ ձեռամբ մեղսայներկ եւ յանյարմար գրչի Յոհանիսի, ի խնդրոյ սրբասնեալ եւ անյաղթ փիլիսոփային Յոհաննէս կրաւնաւորին, ի վայելումն անձին իւրոյ, եւ իւր եղբաւրն` սուրբ քահանայն
      
       Ստեփաննոս, եւ յիշատակ իւր ծնողացն, || հաւրն` Աստուածատուր քահան[այ]ի , եւ մաւրն Թագուհի, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր, զտէր Մարգարէն, զՄկրտիչն եւ զայլսն. դարձեալ, զերիցս երանեալ զրաբունապետն մեր զՍիմէոն, հանդերձ ծնողաւք, որ զաւրինակն շնորհեաց. եւ զամենայն կրօնաւորսն` զԹադէոս, եւ զՍտեփաննոս, զԱստուածատուր, եւ զՎարդան, զՄխիթարն, եւ զԹումէն, զՅովաննէս, եւ զՍտեփաննոս, այլ եւ Ստեփաննոս հայր վանաց, դարձեալ զՍիմէոն` զփոխեցեալն ի Քրիստոս, եւ զամենայն հաւատացեալս ի Քրիստոս աստուած մեր, ընդ նմին զանհարմար գրիչս զՅոհաննէս եւ զիմ ծնողսն, եւ որ զմեզ յիշէ յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է աւր հնեալ յաւիտեանս, ամէն: Եւ ասացէք ուղեղ սրտիւ երանի որում թողութիւն եւ զայլսն: Ի թվ . ՊԼ. (1381):
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՀՆԳԱՄԱՏԵՆԻՆ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ
      
       Երեւան 1136 (տես նաեւ 1399 թ. )
      
       Գրիչ ` Սարգիս
      
       ... Գրեցաւ մեկնութիւն Արարածոցս ձեռամբ մեղապարտի Սարգըսի սուտանուն քահանայի ..., ի թվաբերութիւնս Հաոց ՊԼ. (1381),
      
       գրեցաւ հրամանք Մովսիսի սուրբ մարգարէի: Քրիստոս աստուած ողորմեսցի Յոհաննէս աբեղայի ծնողացն, որ զօրինակս շնորհեաց: Յոհանէս հոգո որդի էր Յոհանէս վարդապետի եւ յետո վարդապետեցաւ եւ ինքն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 6386
      
       Գրիչ ` Պետրոս
      
       ... Ի թվականութեանս Հայոց ՊԼ. (1381) գրեցաւ սուրբ աւետարանս այս ձեռամբ անարժան իրիցու Պետրոսի, եւ խնդրոյ պատուական եւ ընդրեալ քահանային Ստեփաննոսին, եւ ի յիշատակ եւ ի վայելումն աստուածատուր զաւակացն` Մխիթարին, Մարգարէին, Դաւթին, Յովանիսին եւ ամենայն զարմից իւրոց , ամէն...:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 7447 (տես նաեւ 1388 թ. )
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       վայր ` Ղրիմ
      
       ... Այժմ աղաչեմ զամենեսեան, զդասս լուսերամից, որք հանդիպիք այսմ աստուածային խրախճանութեան, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զփափագմամբ զստացողն սորա...:
      
       Նաեւ, թէ արժանի համարիք, զանարժանս եւ զսուտանուն քահանայ զԿարապետ` գծողս սորա, եւ զծնողսն մեր` զհայրն մեր զԱռուծն, եւ զմայրն մեր զՈսկիանէն [յիշեսջիք]...:
      
       Կատարեցաւ սա, որ կոչի Տարոյգիրք ձեռամբ յոգնամեղ Կարապետ քահանայի, ի թվականութեանս Մեծաց Հայոց ՊԼ. (1381), առ ոտս սուրբ Երրորդութեանն, աւարտեցաւ սա յամսեանն յունիս ամսոյ Զ. (6), եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս , ամէն: