Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՍԱԵԱՅ ԴԱՒԹԻ ՔՈԲԱՅՐԵՑՒՈՅ

Երուսաղէմ 1758, Պողարեան, Ցուցակ Զ, էջ 89-93

Գրիչ` Բարսեղ

Վայր` Մշակավանք

ա

<419> Փառք փառաց փրկողին տիեզերաց Քրիստոս յուսոյն մերոյ, ընդ Հաւր իւրում բարերարի եւ Սուրբ Հոգոյն ճշմարտի, յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն: Յանկ ելեալ կատարեցաւ հոգելից մատեանս այս Մեկնութիւն համարձակախաւս եւ աստուածաբան մարգարէին Եսայեայ, ի թուականութեանս հնոյ ըստ ՉԼ (1281), եւ նորոյս շրջանի միոյ հարիւրոյ եւ ՂԷ-ից (197+1084=1281), ի տանս Արեւելեան, ի վիճակիս գերապանծ եւ բարձրապետիւ սուրբ ուխտին Հաղբատա, ի գաւառս Գուգարացւոց, ի սուրբ եւ ի հրաշազարդ մենաստանս Մշակավանք կոչեցեալ, ի խնդրոյ երիցս երանեալ առն Աստուծոյ` աստուածազարդ րաբունւոյն եւ անյաղթ վարժապետին Ներսիսի, որ է ի Տարաւն գաւառի: Վասնզի ի ձեռն նամակի ի վերագրեալ նահանգէն խնդրեաց զսա, եւ զայլ բազումս գծագրել իմոյ եղկելի անձինս, որ կոչիմս Բարսղ: Եւ մեր ի նորին խնդրոյ գծեցաք զսա փանաքի եւ անյարմար տառիւ, զոր Տէր Աստուած վայելեալ տացէ մնա զսա, ի յաւուրս ան <492> թիւս եւ յամս հազարաւորս` ի շահ եւ ի յաւգուտ իւրո անձինն եւ նորին աշակերտելոցն, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:

Բայց գրեցաւ սա ի յաւրինակէ մեծիմաստ եւ կորովաբան վարդապետին Դաւթա, որ է հանգիստ նորա ի գերահռչակ սուրբ ուխտին Հաղբատ, եւ մականուն Քոփերեցի կոչեն, վասն ծնաւղացն անտի լինելոյ եւ նոյն ինքն անտի ծննդեամք: Եւ զի ժողովեալ է սորա զբանս երից մեկընչացն սրբոց, որպէս ցուցանէ իւրն յիշատակարան, եւ անուանէ զինքն քահանայ միայն` զբարձրագոյն պատիւն ծածկելով` զվարդապետականն անուն եւ այն վասն յոյժ խոնարհութեան եւ անանպարտաւան մտացն, զոր կալեալ է սուրբն այն այր:

Բայց զի երկուցն սրբոց բանքն Կիւրղի եւ Յոհաննու ոչ գա ի յաւարտ գրոցս, որպէս ցուցանէ յիւրաքանչիւրսն զկայն առեալ, զոր մեք նշանագրեցաք զտեղիսն, անգիտանամք զպատճառն: Եւ զայս զի յիշեցաք այսու պատճառաւ, զի մի կարծիք լիցի թէ այլ գծելով զսա, ոչ է գրել զերկուն բանս զինչ եւ իցէ պատճառ, զի այս գիրք այլ ոչ է աւրինակել անդից եւ այսր, որ մեք գծեցեք, բայց ի նորին աշակերտէ եւ արեան հարազատէ Մխիթար վարդապէտէ, որ նորին հրամանաւ սրբագրել է զնորին երկն աշխատութեան: Բայց ոմանք ասեն ի նոյն սուրբ ուխտն, եւ այն թերեւս կարծեալք, թէ ի Դաւթայ սկզբնաւորել եւ ոչ ժամանել ի յաւարտն, փոխի մահուամբի սրբոցն կայանս, եւ աւանդէ զթերին ի լրութենէ վերագրել աշակերտին իւրոյ, յանձն արարեալ զի յաւարտ հասուսցէ, եւ նորա միայն զԵփրեմին սրբոյ բաւական համարել գրէ, եւ զայլ ոչ ես: Բայց ոչ սա իրաւունս այսմ այսպէս լինել յիշատակարանդ նորուն Դաւթա, որ ի կատարաղ գրոցդ եդեալ է, ապա թէ ոչ յիշատակարանդ ոչ է գրած նորուն Դաւթա, այլ Մխիթարա եւ վասն երկիւղածութեան իւրոյ անձինն, վարդապետին տա զիւր աշխատութիւն, ի նորայն խառնելով եւ ի նորա յանուն եւ զյիշատակարանն գրէ:

Արդ, եթէ այդպէս է թէ այսպէս` անգիտելի է, բայց յիշատակ նոցա աւրհնութեամբ, եւ աղաւթք նոցա ի վերա ամենայն քրիստոնէից, ամէն:

Արդ աղաչեմ զամենեսեան ճաշակողացդ յայսմ սեղանոյ յոքնաւրեն եւ ախորժահամ հանդերձելոյ, յիշեսջիք ի Տէր նախ զերանեալն այն եւ ցանկալին հրեշտակաց, զպետն րաբունեաց զՆերսէս` ստացող գրոցս` ընդ նմին եւ զարքեպիսկոպոսն զտէր Յովհաննէս` զաթոռակալն գերահըռչակ սուրբ ուխտին Հաղբատա, որ զաւրինակս շնորհեաց, ընդ նմին եւ զՅոհաննէս րաբունի` աշակերտ նորուն Ներսէսի, որ առ մեզս է, եւ գնաց ի մէնջ, եբեր զաւրինակս առ մեզ աւուր միոյ ճանապարհ բարձեալ ի վերայ թիկանց ողինն իւրոյ, ընդ նմին եւ զհամաւրէն բնակիչք սուրբ ուխտիս Մշակավանից, որք են հանգիստ եւ հոգաբարձու եղկելի անձին իմոյ, որ իբր զգազան կատաղի արգելեալ կամ ի խցի աստ` մերձ ի սուրբ ուխտս:

Եւս առաւել յիշեսջիք ի նոյն եղբարցս զերկուսն զայն, զԽաչատուր եւ զԱւետիսն, որ են ըստ հոգւոյ հարազատք, միաշաւիղք եւ զուգակցորդք, հաւասարք եւ համապատիւք, որ ըստ իւրեանց ծնաւղագութ բարուցն եւ սիրայեղձ կամացն այնքան հոգացան առ մեզ լգործ սիրոյն, որ անցանէ զանցանէ զբնութիւն ամենայն համացեղիս հողածնելոցս, եւ միայն աստուածասգեստից անձանց համեմատի սոցայն գութ եւ սէր: Զի զամենայն որպիսութիւն պիտոյից մերոց, զգեստուց եւ զկերակրոց լի եւ պատարուն հոգաին զմեր, եւ այն ոչ աւտարաբար եւ կամ ի հարկէ, այլ այնքան զուարթ եւ ուրախ կամաւք, որ այնպէս համարէին, թէ ի յառնուլ են ի մէնջ եւ ոչ թէ տալ:

Յիշեսջիք եւ զնոցայն սրբասնունդ պատանիսն, նախ զՍարգիս, քահանայն եւ ապա զնուիերեալ աշակերտսն զՅակոբոս, զՄարտիրոս, զՅովաննէս, զՀայրապետն, զՄխիթար:

Յիշեսջիք եւ ի յաւարտ յիշատակիս զՄխիթար քահանայ, որ զթուղթս կոկեաց այսու յուսով, զի յիշատակեսցի անուն իւր ի զգիրս յայս: Ընդ նմին եւ զբազմասխալ եւ զմեղսաներկ զիմս անձն, զկարաւտս ողորմութեանն Աստուծոյ զգծաւղ սորա, որ կոչիմս Բարսեղ, զի գծեցի զսա յոյժ աշխատութեամբ, խաւարեալ ակամբ եւ մթացեալ լուսով, զոր եւ զկերպարան ներքին մարդոյն երեւելիս ցուցանէ: Եւ որք յիշէք զոր աստ գծալ են, յիշեալ լիջիք եւ դուք ի Քրիստոսէ Աստուած աւրհնելոյն յաւիտեանս, ամէն:

Յիշեսջիք եւ զհայր վանիցս զԲարդուղիմէոս, զի այց արասցէ նմա Տէր եւ դարձուսցէ ի չար բնութենէ իւրմէ աստ, եւ ի հանդերձեալն քաղցր դատաստան արասցէ նմա, թողլով նմա զոր մեզ յանցանէ, ամէն:

Այլ դու, ո՜վ աստուածարեալ եւ հոգիանորոգ սուրբդ Աստուծոյ, ընկալ ի քոյոյ նուաստ ոգի ծառայէ զսակաւ տարազս աշխատանաց եւ վաելեա բերկալի սրտիւ ի համադամս բանի, թէ հանդիպիս` ծնողաբար ուղղեա ըստ քում քաղցր բարուցդ: Բայց զփոխարէն մերոյ աշխատանացդ աղաչեմ ի ձեռն յորդահոսան արտասուացդ եւ ընդունական աղաւթիցդ ի հանդերձեալս ինձ ջահաւորեա, զի ի ձեռն աղաւթից ձերոց գտայց ողորմութիւն բազմադիմի յանցանաց իմոց ի Քրիստոսէ Աստուծոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս, ամէն, եւ անդր քան զյաւիտեանս, ամէն:

Նաեւ ընդ վերահամբաւեալդ առն յիշեսջիք զհետեւողս սորին, զտհաս եւ զպարզամիտ պատանի Եսայի, զի Աստուած տացէ նմա արթուն հոգի:

բ

Ի մարդաց ԺԳ (13) սկիզբն եղեւ, ի նաւասարդի ԻԱ (21) կատարեցաւ:

գ

Սկզբնեղագունին ամենայն սկսմանց, անսկզբանն Աստուծո Հաւր, եւ որ ի նմանէ է անժամանակաբար ծնեալն Որդւոյ հանգունակցի նորին ամենայնիւ, ելողին ի Հաւրէ Սրբոյ Հոգւոյն համազոյգ Երրորդութեանն ամենայն փառք, պաշտաւն եւ երկրպագութիւն ամենեցունց, եւ ի յերջանիկ ծառայէն Աստուծոյ Ներսիսէ, եւ ի նորին զաւակէ Բարսղէ, յամենայն յաւիտեանս, եւ յանկէտն յաւիտեան, ամէն:

դ

<191> Ի յասմն վայրի յիշեսցի ի Տէր ցանկալին հրեշտակաց եւ ճշմարիտ պատկերն Աստուծոյ եւ Հաւր, իմաստայղձ րաբունին Ներսէս, ընդ նմին եւ ընդունակս խելագարութեան անպիտան գծողս Բարսեղ:

ե

<495> Գրեցաւ աղիւսակս այս ի զաւրութիւնն Քրիստոս եւ քառամասունս, ԷԺ-ան տառիւք: Եթէ զմուտն կամիցիս գիտել, ունի աղիւսակս ԺԴՌՈԽ մասն ի բազմապատկացն համարոյ: Դրունք բազում են, նոյն եւ աստիճանք, թուով ԿԸ: Բայց ակն ունիմ թէ դժւարաւ մտանես, եւ կամ բնաւ ոչ: Բայց սեւադեղն եւ կարմրադեղն ոչ միապէս վարի, այլ որպէս կարասցես հասու լինել, եւ զտառապեալս հոգով յիշել ի Տէր զԲարսղ գրիչ:

***

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Երեւան 1324

Ստացող` Բարսեղ վարդապետ

Վայր` Հաղբատ

ա

<356b> ԶԲարսեղ սպասաւոր բանի, որ եւ զգիրքս գրեցի խոշոր եւ անյարմար, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր:

Ի ծաղկերանգ մարդս եւ յամենավայելուչ դարաստանս բուրաստանաց, եւ կամ թէ ի դրախտս յոքնազանս յորժամ մտանէ ոք ախորժելի է նմա յորժամ մնալ անդէն, եւ վայելեալ տեսանելեաւքն, հոտոտեւեաւքն, եւ ճաշակելեաւքն, ի գունոցն, ի հոտոցն, եւ ի համոցն, սակայն չէ հնար յարամնալ անդէն, եւ վայելեալ միշտ ի նոյն, վասն զի գոն եւ այլ յոլովակի հողք խափանիչք, նայ եւ ի գայ ձմերայնի խամրի ամենայն եւ ոչ բնաւին երեւի տենչողացն: Բայց աստուածատունկ բուրաս[տ]անք եւ դրախտ հոգելիցք եւ իմաստութեան տունկք, հանապաղ կանաչեալք եւ յաւետ ծաղկալիցք եւ բարեպտուղք են, եւ որ ախորժէ որ վաելեալ ի նոցունց` չիք ինչ արգել: Ուստի վաելել կամելով նուաստ եւ ապիկար ոմն Բարսեղ կոչեցեալ, նմանել տկար մեղուի` անժոյժ թեւաւք ընթացաւ ի մարդս աստուածային եւ յոքնազան բուրաստանս հոգէկեցոյց բանից հարցն սըրբոց առնլով ի նոցունց բանից որքան կարացի, լինել ձեռնտու եւ նպաստ աւգնականութեան տկարութեանս իմոյ, նայ եւ վստահ եղեալ յաղաւթս եւ ի բարէխաւսութիւն նոցունց որք յիշատակել են ի սմա, <357a> զի նոցին մաղթանւք ողորմի Քրիստոս մեղուցեալ հոգո իմո: Վասն որո աղաչեմ եւ առ ոտս անկեալ պաղատիմ, որոց լիցի սայ առիթ աւգտութեան եւ կամ յետ մեր ժառանգէ ոք զսայ, յիշել զանարժանութիւնս մեր միով այսու աղերսիւ. Տէր Յիսուս ողորմեա մեղուցեալ ծառայի քո Բարսղի ստացողի գրոցս, եւ Հազարդեղի նորին հարազատի, յառաջագոյն ի Քրիստոս գնացելո, եւ այլո] եւս եղբարց եւ ազգականաց, միանգամայն եւ ծնողաց իւրոց` ի գալստեանն քում, եւ որ յիշէ զմեզ սրտի մտաւք, յիշեսցի եւ ինքն ի Քրիստոս, ամէն:

Եւ է որ գրեցաւ իմով ձեռամբ խոշոր եւ անյարմար, եւ է որ ի ձեռս այլոց` ի հալալ արդեանց իմոց, ի գերահռչակ ուխտս Հաղբատայ, յորում եղէ արժանի կոչիլ սպասաւոր բանի, յաղագս որոյ ծաղկաքաղ արարի սագս իմո պիտոյից, նաեւ զաւակ հոգեւոր զկնի ելից մեր ի կենաց աստի:

Եւ եղեւ աւարտ սորին ի մերումս թուականի եւթնհարիւերորդի երեսներորդի (1281), շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի յուսոյն մերոյն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտեան, ամէն:

բ

<54b-55a> Աւաղ, զի խառնակ եւ անաւգուտ գրեցին զգիրքս եւ ես խիստ եմ փոշիման, զի զայս պատճառ էր գրաւղն` թէ քարտեսս անաւգուտ եւ այլ գրաւղն էր անաւգուտ եւ թանաքն:

գ

<325b> Որք հանդիպիք այսմ աստուածաշունչ երգարանի, զանպիտանս Բարսեղ սպասաւոր բանի եւ զեղբայրն իմ Գագիկ եւ զամենայն ազգաինսն յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:

դ

Գրիչ` Յոհանէս

<96b> Աստանաւր յիշեսցի ի բարի ամենագով եղբայրս Բարսեղ, որ ետ գրել հալալ արդեամբք իւրով: Ընդ նմին յիշեսջիք եւ զմեղապարտ գրիչս եւ մի մեղադիր լինիք, զի ծեր եւ տկար եւ պակասել ի լուսոյ:

ե

<202b> Ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած սպասաւորի բանիս Բարսղի եւ մեղաւոր եւ յետին գրչիս Յոհանիսի, ամէն: Զի եւ յոյժ նեղիմ յաւրինակէս, եւ այն, զի պակասեալ ի լուսոյ եւ տկար մարմնով եւ անցեալ զաւուրբք:

զ

<47a> Աւաղ վատ նիւթս:

է

<65a> Վայ նիւթիս արնաւղն:

ը

Գրիչ` Աբրահամ

<442b> Սուրբ Աստուածածին բարեխաւսեա առ քո Որդին միածին աւգնել Բարսեղ վարդապետին, եւ ողորմել ծնողաց նորին, որ ստացաւ զգիրքս զայս ի հազար արդե[ան]ցն, եւ բարեխաւս Աստուածածին, եւ վասն մեղապարտ եւ փծուն ծրողի Աբրահամա, եւ ծնողաց իմոց, եւ Վարդան հոգեվոր եղբաւր, որ շատ սպասաւորութիւն արար մեզ:

թ

<359a>

Բարսեղ եղբայր իմ սիրելի,

Եւ արժանաւոր սուրբ րաբունի,

Ընդրեալ եւ սուրբ եւ գովելի,

Եւ առիւծոյ հոգուն ի լի,

Արթուն հովիւ ընդրեալ հաւտի…

Դու հրեշտակ ես իմ մարմնի,

Եւ սերոբե տաղաւարի,

Ընկալ զսակաւ գիծս ի քարտի

Եւ մեզ յիշեա ի ժամ պատեհի,

Եւ դու կարող ես յամենայնի

Քրիստոս առ քեզ միշտ էասց[ի]

Ինքն աւրհնեալ յամենայնի:

ժ

<471b> Ո՜վ սուրբ հարք եւ եղբարք [աստուածա]սէրք, աղաչեմ վասն Քրիստոսի` խոշորութեանս եւ ծռութեանս թողութիւն ա[ր]արէք, զի կարի փծուն եւ տխմար եմ եւ անմի[տ]: Քրիստոս Աստուած քո մաւրտ անարատ կուսիտ եւ պ[ա]տուական [խաչիտ եւ Յովաննու Կարապետին եւ Սրբոյ Ստեփանոսի նախ եւ ամենայն սրբոց բարեխաւսութեամբ աւգնեալ Բարսեղ վարդապետին եւ ողորմէ ննջե[ցե]լոց սորա, որ ստացաւ զգիրքս եւ ինձ բազմամեղ ծրողի Աբրամա թողութիւն հայցեցէք մեր ննջեցելոցն, եւ որ զմեզ յիշէ, եղիցի յայմն յիշմանն [արժանի];

***

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՐԳՈՑ ԵՐԳՈՅՆ ԵՒ ԴԱՆԻԷԼ ՄԱՐԳԱՐԷԻ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ

ԵՐԵՒԱՆ 3212

Գրիչ` Բարսեղ

ա

<5a> ԶԴաւիթ վարդապետ եւ զԲարսեղ աշակե[ր]տ աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս:

բ

<59a> Օրինակս` շտապս եւ աչքս վատ:

գ

<80a> Ո՜վ սրբասնեալ պատահող, մի մեղադրեր վասն շտապս գրելոյս:

***

ՇԱՐԱԿՆՈՑ

Գրիչ Կիրակոս եպիսկոպոս

Վայր` Կեղի

ա

<286b> Զգրող տառիս զԿիրակոս եպիսկոպոս Կեղո եւ զծնողսն իմ զՍտեփանոս եւ զմայրն իմ զՅազիզ եւ զեղբայրն իմ զՓիլիպոս եւ զհաւրեղբայրսն, զառաքելաշնորհ եպիսկոպոսունքն զտէր Փիլիպոս, եւ զտէր Սահակ եւ զտէր Գրիգոր եւ զերախտաւորն զտէր Կոստանդին եւ զհաւրաքոյրն իմ զԽաթուն, որ սնոյց զիս անհայր եւ անմայր, եւ Տէր Յիսուս ողորմեսցի յիշողացդ եւ յիշեցելոցս եւ նմա փառք:

***

ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԻՒՆ ԵՍԱՅԵԱՅ ԵՒ ԹՈՒՂԹՔ ՊԱՒՂՈՍԻ ԵՒ ԿԱԹՈՒՂԻԿԵԱՅՔ

Վիեննա 247, Տաշեան, Ցուցակ, էջ 636

Գրիչ` Յոհաննէս

Վայր` Ժանի անապատ

ա

<72a> Արդ, եղեւ զրաւ գրչութեան ի Հայկազան տումարիս ՉԼ (1281), ի հայրապետութեան տեառն Յակովբայ մեծ դիտողի, եւ ի թագաւորութեանն Հայոց Լեւոնի բարեպաշտի եւ աստուածասիրի, եղեւ զուգահաւասարութիւն անաւրէն Իսմայլացւոց ի վերա քրիստոնէից, ըմբռնեցին զաշխարհս ամենայն, ի սուր եւ ի գերութիւն մատնեցաւ ազգս մեր, վասն բազում եւ անաւրէն մեղաց, ի դառն եւ նուրբ ժամանակիս:

Արդ, գրեցաւ անուշահոտ եւ աստուածային Տեառն քնարն Պաւղոսի եւ սքանչելիք եւ գործք սուրբ առաքելոցն եւ երգն Եսաիայ մարգարէի` հաւաքեցի զսա ի մէկ տեղի: Արդ, գրեցաւ սա ձեռամբ մեղապարտ եւ անարժան ծառայիս Աստուծոյ սուտանուն կրաւնաւորի Յոհաննիսի, որ միայն զձեւս ունիմ քահանայութեան, այլ մեղաւք լի եմ… Գրեցի զսա ի վայելումն անձին իմոյ եւ ի յիշատակ հոգւոյ` ինձ եւ ծնողաց իմոց, եւ հաւրեղբարց, եւ ամենայն ազգատոհմի, եւ փոխելոցն առ Քրիստոս… ոչ գիտելով զգրչութիւն, այլ միայն ցանկացեալ հոգէլից տառիս, աղաչե անմեղադիր լինել խոշորութեան եւ սխալանացս որ ի սմայ է… Գրեցաւ սա ի յանապատիս եւ սուրբ նշանացն եւ Սրբոյն Աստուծածնին:

Տէր Յիսուս Քրիստոս ողորմեաց սուրբ գրոցս թե շատ եւ եթէ սակաւ եւ քո աշխարհակեցոյց անաւրէնութեամբ թողութիւն մեղաց շնորհեա:

բ

<182b> Ի թուաբերութեանս Հայոց Հայկազեան տումարիս ՉԻԸ (1279), յանկ ելեալ աւարտեցաւ աստուածաւախս Պաւղոսի առաքելոյն զփողն Տարսովնացի, զճպուռն ճշմարտութեան ի դառն եւ ի նուրբ ժամանակի, շարժեալ կամք արարչին խեթիւ հայելով յարարածս, յարուցեալ զեգիպտական իսմայելական ազգին յերեսս բերելով զհարուածոց հոսանս, առ զվրեժս յանուանեալ ազգէն քրիստոնէից, որ եւ զբաժակն անապական առեալ ի ձեռն արբուցանէ նոցա, գերբակալ արար յաշխարհս ամենայն, զոմանց արիւնն յերկիր եհեղ եւ բազումս գերի տարեալ, յաղագս ծովացեալ մեղաց մերոց: Գրեցաւ սա ձեռամբ Յոհանիսի անպիտակաբար կոչեցեալ քահանայ, անձամբ առեալ զպատիւ եւ ոչ յԱստուծոյ…։ Վասն բազում մեղաց իմոց ստացա զսա յիշատակ ինձ, եւ ծնողաց իմոց, եւ ամենայն զարմից, թէ Երանի որ ունիցի ի Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմ:

գ

<355b> Զստացող մատենիս եւ զգրողս սուտանուն քահանայ զՅովաննէս մեղսա[ս]էր յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր:

Ի թուականիս Հայոցն տոմարի

Եւթնհարիւր եւ երեսնի (1281),

Կատարեցաւ գիրքս`

Աստուածաշունչեւ մեծ տառի

Առաքելին եւ Պաւղոսի

Եւ Եսային մարգ[ար]էի,

Աւետարանն Քրիստոսի,

Յամսեան հոկտեմբերի,

Որ աւր տասն եւ հնկեկի,

Ի ժամանակիս բարեպաշտի`

Լեւոն եւ մեծ թագաւորի,

Եւ որդւոյ իւրում Հեթմի,

Եւ հայրապետին մեր Յակովբի,

Հայոց եւ Տեառն կաթողիկոսի:

Աստուած եւ Տէրն յամենայնի,

Ժամանակ տացէ նոցա բարի,

Ի յապագայսն աներեկի:

Յեւթնհարիւր ամին եւ երսնի (1281)

Շարժեցաւ ազգն Թաթարի,

Անհամար եւ անթուի,

Չուեաց յաշխարհն Եգիպտոսի

............... վրացի

Գեր … Իսմայէլի,

Աստուած աւրհնի յամէն տեղի:

Ո՜վ սուրբ եղբայր առաքինի,

Որ դու սիրող ես Քրիստոսի…

Յիշման արա դու արժանի,

Ի սուրբ աղաւթս արտասուալի,

Զի թողութիւն ինձ պարգեւի…

դ

Յիշեսջիք զհոգեւոր եւ զեղբայրն եմ զՍտեփանոս` կազմող գրոցս, որ աշխատեցաւ ի սմայ:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Կոնիբեր, Ցուցակ Լոնդոնի, էջ 8

Վայր` Ասպիսընկա վանք

Փառք … արդ գրեցաւ… սուրբ Աւետարանս, ի թուիս ՉԼ (1281), ի գաւառիս յԱրճիշոյ, ի վանս յԱսպիսընկա ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնիս, յառաջնորդութիւն հաւր Աբրահամու, զոր Տէր պահեսցէ անարատ իմ կամս իւր: Արդ, գրեցաւ ձեռամբ անարհետ գրչի սուտանուն քահանաի, որ զանունս միայն ունիմ եւ զվարս` ոչ իսկ չեմ արժանի յիշելոյ:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5915

Գրիչ` Ներսէս

Վայր` Յոհանց վանք

<404a> Արդ [աղ]աչեմ յիշել զհայր սուրբ ուխտիս Յոհանցիս զսրբասնեալք քահանա զՆերսէս յաղաւթս ձեր, ամէն:

<404b> Յամի ՉԼ երորդի (1281) թուականիս, աստանաւր յանգ ելեալ աւարտեցաւ Աւետարանս այս ի սուրբ ուխտիս` ի հռչակաւոր վանս Յոհանց, ընթ հովանեաւ Սուրբ Կարապետիս եւ Սուրբ Նշանի Խաչիս, ի յառաջնորդութեան Լեւոնի, եւ յիշխանութեան Սմբատայ, միշտ խնդրելով ի Տեառնէ, զի տացէ զսոսայ ուղղութեամբ եւ արդարութեամբ հով[ու]ել զժողովուրդս Քրիստոսի եւ առնուլ ի Տեառնէ զվարձս ըստ վաստակոց: