Հայերէն Յիշատակարաններ

ՃԱՌԸՆՏԻՐ

Երուսաղէմ 3229

 

Գրիչ` Ներսէս վայր` Գամաղիէլի վանք

 

  Ցանկացող եղեալ սրբոցս եւ գրոցս հաւատ||արիմ ծառայն աստուծոյ Ասատ միայնակեացն…

Արդ, Ասատ միայնակեացս ետ գրել զգիրքս զայս յիշատակ հոգւյ իւրոյ, եւ ծնօղացն` հօրն Ամենին եւ մօր Խոնդին, եւ եղբաւրն Սիմէոնին, եւ ամենյն արեան մերձաւորսցն` կենդանեացն եւ հանգուցելոցա ի Քրիստոս, ամէն:

Արդ, գրեցաւ գիրքս այս ձեռամբ մեղսամած եւ անարժան ծառայիս աստուծոյ Ներսէս վարդապետի, ի դուռն ընդ հովանեաւ Գամաղիէլ առաքելի, ի թվականի հայկազեան տումարի ՊԾԱ. (1402), ի բռնակալութեան այլասեռին` արենարբու ԹամուրԼանկին, ի կաթողիկոսութեանըն Ըռուշտունեաց նահանգին տեառն Դաւթի հայրապետին, եւ սուրբ ուխտիս առաջնորդութեան Ստեփանոս եպիսկոպոսին:

 

Այլ գովալի եւ ցանկալի,

Որ սիրտ ունի բաւով իլի,

Հազ եւ խոնարհ, երկիւղալի,

Աստուածասէր յամենայնի,

Եւ Հայրապետ աբեղայի`

Զխաչն բարձեալ զՔրիստոսի,

Ներսէս սիրող տեառն Յիտսուսի,

Եւ հետեւող նոքին շաւղի,

Վարդան ժրաջան եւ գովալի

Մարմնով յերկրի, մտծք յերկնի,

Եւ Մկրտիչ փոքր երիցուն`

Սպսասւորի եկեղեցոյն,

Ստեփաննոսին պսակ անուն`

Սիրտ սուրբ ունի հրեշտակական,

Պետրոս անուն սարկաւագին

Եւ սպասաւոր սուրբ սեղանին,

Աստուածատուր մեր տնտեսին`

Զցանկալի մեր մուղդասին,

Քաջ եւ արի ժիր մշակին`

Որ Խաչատուր անուն կոչին,

Կրսերագոյն սարկաւագացն`

Երկուց Դաւթին, Ստեփաննոսին,

Եւ համօրէն միաբանիցս`

Ամենեցուն ի միասին,

Բազուկն հօր, աջն անեղին

Յաւետ անփորյ պահէ զսոսին:

Ո՜վ սուրբ մանկունք նոր Սիոնի,

Որք հանդիպիք այսմ գրի`

Խնամս արէք այս սոփերի,

Որ է դրախտ պտղով իլի,

Զայս ձեզ սեղան պատրաստեցի,

Որ կերակրիք յամենայնի

Սուրբ քահանայք սիրող բանի,

Սարկաւագունք յոյժ գովելի,

Նայ է ժաղովք ամենայնի`

Առհասարակ փոքու, մեծի

Հայցեմ ի ձէնջ բանս բաղձալի

Պարգեւս ինձ տալ զինչ աղքատի,

Ոչ արծաթ եւ ոչ ոսկի

Զինչ անցաւոր պէտք, որ լինի,

Այլ արարէք զիս արժանի

Վասն միոյ տէր ողորմի,

Զի թէ յիշէք զմեզ ի բարի

Տէրն ողորմած ձեզ ողորմի:

 

Աստանաւր անգեալ յերկիր առ սուրբ գարշապար ոտից ձեր, ո՜վ դասք երանելի սրբասէր եւ աստուածասէր քահանայիցդ եւ ժողովրդոցդ, յիշատակ զստացող գրոցս զԱսատ միայնակեցն, եւ զիւր ծնօղսն, եւ զՆերսէս գրիչս, եւ զիմ ծնօղսն, եւ զվարդապետն մեր զՅովաննէս եւ զԿիրակոս, եւ աստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

«Բանասէր», Փարիզ, 1905, էջ 99-100

 

Գրիչ` Գրիգոր Խլաթեցի

Վայր` Մատնեվան (մերձ ի Խլաթ)

 

ա

 

Փառք … որոյ ցանկացող եղեալ երջանիկ քահանայն Կարապետ անուն, որ միայնացեալ էր յամուսնոյն իւրոյ միով պատանեկաւ, եւ էր նա երիտասարդ հասակաւ եւ բարի բնութեամբ եւ բարուք: Ուստի շարժեալ ի սէր աստուածային գանձուս եւ ջանաց մտանալ զանառիկ մեծութիւնս եւ զգանձս անկողոպտելի, ի վայելումն անձին իւրոյ եւ դեռաբոյս պատանեկին Ըռստակէսին, եւ յետ աստեացս յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնաւղաց իւրոց` Հայրապետին եւ Խասխաթունին: Եւ ես յետինս բանասիրաց եւ տրուպս կարգաւորաց Գրիգոր պիտակ նուն խնդրողս բանի, տեսի զեռափափաք սէր եւ զջան սրբասնեալ քահանային, զոր ունէր հետ սուրբ Աւետարանիս, մոռացայ զակարութիւն անձինս զպակասութիւն աչաց լուսին եւ ձեռնարկեալ գրեցի զսուրբ Աւետարանս ընդ հովանեաւ ամենամաքուր սուրբ Աստուածածնի ի վանս Մատենավանի, մերձ Խլթայ` մայրաքաղաք Բզնունեաց գաւառի, ի հայրապետութեան տեառն Կարապետի ընդհանուր կաթողիկոսի եւ մերոյ նահանգի տէր Դաւթի Աղթամարայ կաթողիկոսի: Իսկ յաշխարհակալութեան նետողաց ազգին մերԹամուրին. եւ զարմից եւ զաւակից նորին: Եւ գրեցաւ սա ի թուականութեանս Հայոց ՊԾԱ. (1402) ամին: Արդ ռրք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս տեսանելով կամ ընթեռնելով կամ գաղափար առնելով ի պէտս օրինակի, յիշեցէք ի Քրիստոս զստացող սորա զԿարապետ քահանա, եւ զծնաւղսն իւր զՀայրապետ եւ զԽասխաթուն, եւ զեղբարսն Կարապետին ստացողի սորին, եւ զդեռաբոյս պատանին զԸռըստակէսն, որոյ անուն գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի սփոփանս սրտի, ի պահպանութիւն Ըռստակէս պատանեկի, որ ի մաւրէն մրբ մնաց ի տիս համբակին, որոյ տէր Աստուած վայելել տացէ ընդ երկայն աւուրս ի սպաս պաշտման աստուածաբարբառ աւետալուր հրամանացս, վասն որոյ հայցեմ յաստուծոյ հասանել Ըռստակէսին ի կարգ աստիճանի քահանայութեանշ ունել զսուրբ Աւետարանս սուրբ ձեռաւք եւ ամբիծ վարուք արժանապէս քաղաքավարութեամբ եւ անարատ սրբութեամբ, անսասան կենօք եւ երկար ամաւք` մինչ ի խորին ծարութիւն պահել զԿարապետն եւ զԸռըստակէսն ընդ պահպանութեամբ եւ վայելչութեամբ սուրբ Աւետարանիս: Հայցեմք ի տեառնէ աստուծոյ սոցին զԱւետարանս վայելել եւ զօրութիւն Աւետարանիս զխօճա Բենիամին եւ զծաղկեալ որդին իւր զխօճա Կարապետն պահեսցէ անարատ ոգւով եւ մարմնով, նաեւ զեղբարս իւր զմահտեսի Աստուածատուր, եւ զծաղկեալ զաւակն իւր զխօճա եւ զնոսին անսասան պահել ամէն եւ եղիցի:

 

բ

 

Գովեստ տացուք հաւր անեղին,

Եւ միածին նորին բանին.

Րմից համայն արարողին

Հոգւոյն սրբոյ զարդարողին.

Ի Յախտաժէտ անձնէ յետին

Որ սպասաւոր կոչեմ բանին`

Գրիգորիէ անվարժ անձին,

Թմրեալ մտաւք յախտս կրկին,

Որ ետ ինձ կար տկար անձին,

Ու զգիմն ու զնուն հասոյց ի մին

Րամեալ զբոլորս որ ի միջին

Գիմն առաջին եւ նուն ձատին.

Ինձ երանի հազար ընդ մին

Որ եւ տեսի զաւարտ սորին:

Էն է գիտակ` տէրն ամենին,

Որ այն գրիչն է առաջին

Որ զբենն եհան յԱբրահամին

Ի' եհաս յաւարտ որ գրեալ էին,

Քառսուն երկու աւր ամենին

Տառս գրեցաւ աստուածային:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

 

Երեւան 4185

 

Կազմող` Սարգիս

 

  Զստացաւղ սուրբ բուր[աստա]նիս զՍարգիս մականուն || յաղաւթս յիշեցէք ի Քրիստոս. || ծնաւղք եւ ազգակա[նաւք եւ] արեա[ն մ]երձաւորաւք աղ[աչեմ] ի տէր, ընդ նմին զհոգեւոր եղբարքն իմ զտէր Ալէքսանոս աղաչեմ յիշել ի տէր || աղաչեմ որ զՅովաննէս քահանայն, որ տղայ հասակաւ փոխեցաւ ի Քրիստոս աղաչեմ յիշել, ըստ սոցին հիշմամբ արժանի առնէք զՅովաննէս կրաւնաւորն, որ բազում աշխատեալ է վասն պատճառի սուրբ [Աւետարան]իս:

  Կազմեցաւ յեռամբ Սարգիս || յիշել ի տէր:

Թվիս ՊԾԱ. (1402) էր, որ կազմեցաւ || անց Ի. (20)ին եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս…