Ուղեգրութիւն

7. Ի ՏԷՐՈՒԹԵԱՆ ՓԱՓԻՆ

Եւ իբրեւ մերձեցան աւուրք գնալոյ ի Հռոմ, ո՜հ եւ վայ ինձ, զի ազդմամբ [1] չարին եւ նախանձու նենկաժոտ սուտ եղբարց կամ թէ բանսարկու վատ մարդկանց՝ խռովութիւն եւ շփոթ անկաւ մէջ մեր. եւ կռվեալ հետ Զաքարիայ վարդապետի՝ որոշեցաք ի միմիանց։ Նա գնաց ի Հռոմ եւ ես մնացի Վէնէտիկ այլ եւս տասն օր։ Եւ գտեալ նաւակ մի պատրաստական՝ մտի ի նա եւ վեց օրն հասայ ի յԱՆՔՈՒՆԻԱՅ գեղեցիկ քաղաք. որ եւ սա սկէլէ եւ նաւահանգիստ էր։ Եւ այս քաղաքս շէն մեծ եւ բարելի էր եւ մրգաշատ, ի վերայ բարձրաւանդակ տեղ[ւ]ոջ։ Մինչեւ աստ էր տուքային վէլիաթն, եւ աստի սկսան Փափին քաղաքքն. եւ այլ ոչ երեւէր Մարկոսի նշան, այլ Պետրոսի բանալիքն եւ Փափին թագն կոփած ի վերայ մէրմէրի, ամէն տեղ եւ քաղաքին դրունսն եւ սարայնին։ Եւ ասին թէ Անքունիա թագաւորն է շինել զքաղաքս յիւր անունն։ Եւ ի մէջ ծովուն էր բարձր լեառն մի եւ մեծ եկեղեցի մի էր ի գլուխն գմպէթայարկ. անդ է, ասին, գերեզման շինօղին. բայց մեք չելաք ի վերն։ Եւ կայր մեզ անդ եկեղեցի մի քարէ եւ շբիթալ, տօշակ եւ անկողին [2] ։ Կացի անդ երեք օր վասն բարեշունչ օդոյն [3] եւ քաղցր հաւային։

Եւ անտի ելեալ՝ կէս օրն հասաք ի ՄԱՏՕՆԱՅ ՏԷ ԼՕՐԷԹ, որ է պատկեր Աստուածամօրն, որ ի ժամ փոխման խնդրեաց Յոհանէս աւետարանիչն՝ տվեալ տախտակ. զոր սուրբ կոյսն առեալ եդ ի վերայ երեսացն. եւ օրհնութեամբ շնորհացն տպաւորեցաւ ի նա սուրբ դէմքն, զոր յետ փոխմանն բազում սքանչելիս առնէր յԵրուսաղէմ եւ ի Նազարեթ. զոր յետ բազում ամաց կամօք եւ հրամանաւն Աստուծոյ բարձեալ եղեւ ի հրեշտակաց տաճարն եւ պատկերն եւ բերեալ աստ ի այս խասապայս, որ եւ աստ բազում եւ մեծ սքանչելիս առնէ։ Եւ զի յայտնի եւ ճշմարիտ է բանն. զի պատկերն եւ տունն խիստ հին եւ սեւացել են. եւ թագաւորք բազում անգամ գողացել տարել են յաշխարհն իւրեանց, բայց նա ինքն ելեալ գայր ի տեղս այս. զի աստ հաճեցաւ բնակիլ. եւ ոչ հպած եւ ոչ աւիրած [4] էր զնա բնաւ՝ զհին եաբուն, այլ առեալ ի մէջ զայն՝ շուրջանակի մեծ եկեղեցի են շինել մեծածախ, մեծահռչակ եւ փառաւոր, նման Այասօֆին։ Եւ կայր ինքն ՃԾ քահանայ, թող զայլ սպասաւորս։ Եւ այնպէս մեծ ուխտատեղ է, որ ամէն օր հինգ, վեցհազար հոգի կու գան ուխտ. եւ ցերեկի չկարես մտանել ի նա վասն բազմութեան անբոխին։ Եւ կայր դռնապան մի, որ գիտէր տաճկի լեզու. զոր տեսեալ զմեզ՝ երեկ առ մեզ եւ ասէ. Ով հէմշէրտիք, ես զձեզ գիշերով մուծանեմ, մի հոգայք, զի այժմ խալապայ է եւ չէ հնար մտանել։ Եւ մեք խնդացեալ՝ հարցաք թէ դու ո՞վ ես կամ ուստի. եւ նա ասէ. Ես Ղայսարու եմ, սուննի տաճիկ եւ չավուշ էի. եւ անկեալ գերի՝ ծանեայ [5] զճշմարիտն Աստուած եւ մկրտեալ եղէ քրիստոնեայ. եւ այս քառասուն ամ է, որ սուրբ տաճարիս խզմէթ կ՚անեմ եւ աւել կ՚ածեմ. ունիմ երեք որդի քահանայ։ Եւ իբրեւ երեկոյ [6] եղեւ՝ առեալ զմեզ մեծաւ երկիւղիւ եմոյծ ի մատուռն. եւ բացեալ զվարագոյրն տեսի զամէնօրհնեալ փայտն՝ սեւ եւ հին, ի մէջ արծթի դրած. եւ ունէր աննման թագ մի ի գլուխն՝ անգին ակամբ ընդելուզած եւ մարգրտով շարեալ. եւ կայր առջեւն տասն կանթեղ կախեալ մեծամեծք եւ մարդաչափք՝ Սպանիու, Ֆռանցու եւ այլ թագաւորաց ղրկած. զի տարեն մի ճանապարհէ գան առ նա յուխտ վասն բազում սքանչելեացն։ Զի Ֆռանկաց աշխարհն եւ Լեհ, ամէն եկեղեցի սահմանք է, զինչ սրբոյ անուն որ լինի եւ զինչ սքանչելիք որ արարեալ է, զամէնն կու նախշեն տախտակաց վ[ե]րայ. բայց սորա հազար, երկուհազար տախտակ կայր գրած. զորս ի բազմաց մինն ասացից։ Զոր մի ոմն հեռաստանէ ախտաժէտ [7] գոլով՝ լուաւ զմեծ սքանչելիս սուրբ պատկերիս. գայր առ նա մեծաւ յուսով. եւ հասեալ ի գաւառ մի անհաւատ հերետիկոսաց՝ կալան զնա եւ տարան ի մեծն։ Եւ նա եհարց թէ Ո՞ւր երթաս. ասէ ցնա. ի Մատօնա (տէ) Լ(օրէթ)։ Նոքա ասեն այպանելով. Եւ զի՞նչ ընծայ տանիս նմա, որպէս օրէն է։ Եւ նա ասէ. Զիս եւ զիմ սիրտս։ Նոքա ասեն. Ամենայն ոք որ ընծայ տանի, ի ձեռս ունի եւ դու ոչ. վասն այն պարտ է զի եւ դու ի ձեռս ունիցիս զպարգեւս։ Եւ պեղծքն ճեղքեալ զորովայնն հանին զսիրտն եւ ետուն ի ձեռքն եւ ասեն. Տար այսպէս։ Իսկ նա զօրութեամբն Աստուծոյ եւ [8] շնորհօք պատկերին գնայր վազէր արագընթաց [9] խնդութեամբ մինչեւ ի սուրբն Լօրէթ. եւ անկեալ առաջի սուրբ պատկերին ասէր լալով. Առ յինէն զընծայս իմ զսիրտս, զի այլ ոչինչ ունիմ. եւ բժշկեա զիս, ով սուրբ պատկեր սքանչելագործ։ Եւ իսկոյն հաստատեցաւ սիրտն ի տեղի իւր ողջացեալ։ Փառք Աստուծոյ։

Զոր եւ մեք գետնամած խոնարհեալ երկրպագութիւն մատուցաք եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցաք մեզ եւ մեր ննջեցելոց։

Եւ կացաք անդ երեք օր. զի երեք օր հաց եւ ջուր տային Հայոց ուխտաւորացն եւ իւրեանց ազգին մէկ օր. եւ Հայոց հաւ ու սագ տային. եւ Ֆռանկաց միս լոկ միայն։

Եւ Վէնէտիկու մինչ ի մեծն Հռոմ ԺԵ. իջեւանք է. ամէնն շէն եւ պարսպաւոր ի վերայ բարձր լերանց, ծովու եզերօքն. եւ ամէն քաղաք վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ Հայոց եկեղեցի, հոգէտուն քարէ շինած էր եւ երեք օր կերակուր կ՚ելնէր։ Ապա զի Հայք այժմ սակաւ գնան, տարին մի, երկու կամ երեք, չորս, վասն որոյ զաֆթ արին Ֆռանկնին զամենն եւ տիրապետեցին. եւ ինքեանք կենան այն տներն։

Բայց Փափին երկրին Ֆռանկնին յոյժ աստուածավախ եւ երկիւղածք են, հիւրասէր, ողորմած, հեզ եւ խոնարհ. եւս առաւել յորժամ զհայ տեսանեն՝ ցնծան եւ խնդան, փարին եւ փաղաքշին եւ մեծ սէր եւ գութ ցուցանեն։ Ապա մեր ազգն յոյժ վատ եւ անմիաբան է, սէր չունի եւ շատաշրջիկ, եւ ուր որ երթայ պիտի մէկ վատ անուն մի հանէ. եւ այնպէս չար են, որ երկու հոգի մէկ օր չկերեն կենալ հիտրաց բնաւ, ոչ միայն աշխարհականք, այլ եւ կարգաւորք. եւ յորժամ կռվին՝ ոչ միայն մի բան կամ երկու ասեն եւ լռեն, այլ զօրն ի բուն. այլ եւ տղայութեան գործն երեսն տան. եւ այնպէս նախատինք եւ զազիր խօսք եւ զրուցք եւ յիշոնց տան, որ լսողքն գարշին. եւ զայն ոչ թէ հայի լեզուաւ, որ այլազգ չիմանայ կամ չհասկանայ, այլ այնպէս լեզուաւ հայհոյեն, որ ամէն ազգ հասկանայ։ Եւ այտ կռվովն եւ ատելութեամբն ցիր ու ցան են եղել. եւ ամէն ազգի աչաց ելել են [10] ։

Նմանապէս եւ այս աշխարհս ամէն քաղաք կերակուր, ըմպելին, տօշակ, եօռղան եւ այլն վեր են կալել, բայց միայն տներն եւ ժամն կայ դեռ եւս [11] ։ Եւ ասին մեզ թէ Վանատիկու շբիթալն տարին երկու երեք ֆուցի գինի կու գար. եւ ամէն շաբաթ դային էր եղել հացն, միսն մինչեւ աղն եւ քացախն, նաեւ դրամ դային արած. իսկ Հայքն ուտէին եւ [յ]ոլով գինի ըմպէին, արբենային [12], զի ուժով գինի է այն երկրին՝ եօթն տարեն, ինն, տասն եւ աւելի. կռվէին, ծեծվէին եւ մէկզմէկ սպանանէին. այլ եւ այլ չարիս գործէին. եւ մտեալ ի ներս այլ չկամէին անտի գնալ. մինչեւ եասախչիքն ի դուրս ձգէին զարպով. եւ այսպէս ռըսվայ եւ մէլէմէթ եղեալ օտար ազգաց մէջն, մէկզմէկ ատէին եւ չուզէին։ Զոմանս հետ բոզու, հետ մանչու բռնէին. զոմանս հետ այլ չարութեան. այլքն կամաւ աղթարմա [13] եղան, ոմանք հարամի, այլքն այլք իմն։

Որպէս ի մեր ժամանակս չորս հայ եւ կին մի Եզաբէլ [14] եւ Հերովդիադայ՝ Ֆէրհատօլտուրան Ուռֆայեցի միաբանեալ ուխտ գնային սուրբ Յակոբ. եւ ամէն մէկ սուրբ Աստուածածնի պատկերն կախեցին վիզն ի վայր, զի ազգն այն [յ]ոյժ սիրեն եւ պատվեն զպատկերն Աստուածամօրն, վասն որոյ այնով շրջին եւ մուրան, զի աւելի [15] առնուցուն։ Եւ յերթալն հանդիպեցան ձիաւորի մի. եւ տվին զպատկերն համբուրել. իսկ նա եդեալ սրտին համբուրէր. եւ տեսեալ զի Հայք են, եհան զմեծ քէսան, ետ նոցա ղուռուշ մի. եւ էր քէսան լի։ Զայն տեսին Հայքն եւ մտաւ ի նոսա սատանան, իսկ չար կինն առաւել եղեւ պատճառ չարի նոցա, որպէս Եւայն Ադամայ. եւ հասեալ յետեւանց առին զնա ի ձիուն վար. եւ սակաւ մի մեկուսացեալ ի ճանապարհէն՝ չախուով մորթեցին զանմեղ բարերարն իւրեանց. որպէս Կային զԱբէլ. եւ թողեալ զնա կիսամահ՝ զձին ի բաց թողին արտօրնօք եւ ինքեանք փախան [16] ։ Իսկ նա դառն խռկայր. եւ անցաւորքն ճանապարհին լուան զձայնն. եւ որոնեալ գտին զնա մինչդեռ շունչն ի բերանն էր. եւ հարցին թէ ո՞վ արար զայն. եւ նա յիշարաթով հասկացնէր եւ տօլպանտ ցուցանէր. զոր իմացեալ եւ ի խնդիր ելեալ գտին զնոսա եւ բերին առ դատաւորն քաղաքին. զի այն աշխարհն այլ մարդ տօլպանտտ չի փաթթեր, միայն Հայք։ Եւ իբրեւ զսքանճան տվին, խրէր էկան. զոր չորս ալ չանկալն զարկին. իսկ զպեղծ կինն երեք անգամ անիւն բոլորեցին եւ զձեռս յետս կապեալ պարանօք ի վեր քարշեցին, որ արմուկնին շիտկաւ. ամենեւին խրար չերեկ եւ ոչ ի խոստ. ապա թողին զնա ի բաց։ Եւ մեք տեսեալ զնա ի Վանատիկ եւ հարցաք. նա ասաց զինքն անպարտ գոլ։ Եւ այսպիսի վատթար գործովք մերժեցան եւ անկան երեսաց Հայք։

Այլ եւ ասին մեզ թէ յառաջն խիստ պատվէին զազգս Հայոց իբրեւ զսուրբս Աստուծոյ. այլ եւ զ(ու)խտաւորաց զհին չուխան պաիառէին եւ միմիանց պարգեւք տային եւ արմազան։ Իսկ այժմ ոչ այնպէս։

Եւ Փափի աշխարհն յոյժ բարի եւ անխռով, անկռիւ են. սուր ամենեւին չունին. այլ եւ դանկաց ճոթն կոտրած է ամենին. չունին ստութիւն. կաշառ չառնուն ի վերայ իրաւանց [17], այլ արդար դատաստան առնեն, առանց նենկութեան։ Որպէս տեսաք յաւուրս մեր եղեալ գործ. զի իշխանի որդի մի աթոռակից գոլով այլ իշխանաց, որդի նորա անկաւ յարւագիտութիւն. զոր ըմբռնեալ եդին ի բանտ։ Եւ զայս չարս ուսուցին Մահմէտականք, զի բազում մահմէտական վաճառականք կան ի Վանատիկ. ի նոցանէ մնաց աղանտս առ նոսա մինչեւ ցայժմ։ Զոր յետ աւուրց վճիռ հատեալ տանէին զնա այրել. իսկ եղկելի հայր նորա լայր եւ ճոխէր զմօրուքն, քանզի միածին էր նմա. անկանէր յոտս իշխանաց, աղաչէր մի կորուսանել զորդի նորա. Խնայեցէք, ասէր, յալիս իմ եւ ողորմեցարուք ծերութեան իմոյ. զի եւ ես իշխան եմ իբրեւ զձեզ եւ աթոռակից. ես ձեզ տամ որդոյս կշռովն ոսկի՝ որչափ հակէ։ Եւ նոքա ասեն. Մեք յԱստուծոյ երկնչիմք եւ Գրոց բանից ի դուրս ոչ ելնեմք. զինչ Գիրն ասէ զայն առնեմք։ Ոչ ի դրամն [18] ագահեցան եւ ոչ իշխանէն երկեան [19], այլ այրեցին զնա ի մէջ քաղաքին։ Եւ այսպէս ամենեւին հիլայ կամ խալպ բան չերեւիլ։

Պատմեմ ձեզ բան մի այլ, զի եկաւ Անկուրու եւ Սօֆիու եւ Թօսու եւ այլ տեղաց ըստ սովորութեան բազում սօֆեր. զոր սարաֆքն իմացան որ ղալպ էր. զի կէսն կամ աւելին [20] օչխրի բուրդ էր խառնած։ Կալան զվաճառողքն եւ չարչարեցին, թէ դուք զբուրդն [21] փոխանակ տիֆտիկի ծախէք. նոքա խոստովանեցան եւ ասեն. Զի ոչ գտանի տիֆտիք յաշխարհս մեր. զի ճէլալիքն աւիրեցին, քանդեցին [22] զայն երկիրն, զայծքն զորս սպանին, զոր տարան ընդ իւրեանս, վասն այն այսպէս զաղալ գտաք ի ըռզակն մեր։ Եւ նոքա բերեալ զամենայն ի մօյտանն եւ դիզեցին եւ կուտեալ փայտ ի վերայ անխնայ այրեցին։ Բայց զտէրսն անվնաս թողին։

Եւ այլ վաճառականք Ուռումէլու մոմ բերին. մեծ կէսն ճրագու էր. զայն իմացեալ ըմբռնեցին զտէրս նոցա. եւ նոքա ետուն ԺՌ. դրամ, զի մի դատեսցին. եւ նոքա չառին, այլ զմոմն կուտեալ առջեւ Սա Մարքոյին այրեցին. որ հալեցաւ եւ անյայտ եղեւ։ Եւ ասին թէ ԼՌ. ղուռուշի էր մոմն. եւ վասն այսպիսի արդարութեան եւ իրաւանց [23] ուղղեալ է աթոռն թագաւորութեան իւրեանց, ըստ այնմ թէ Արդարութեամբ եւ իրաւամբ [24] ուղղեալ է աթոռ նորա։

Թէպէտ գինին շատ եւ առատ է, այլ արբեցութիւն բնաւ ամենեւին չկայ ի մէջ նոցա. եւ թէ ըմպեն՝ ջուր խառնեն եւ ջրով ըմպեն. այլ եւ չկայ ի մէջ նոցա շլթախ եւ իֆդիրայ եւ զուր. չունին զուլում եւ անիրաւութիւն. չկայ եւ որձապղծութիւն, եւ թէ ուրեք [25] գտցի, իսկոյն այրեն անխտիր։ Չկայ գողութիւն, սպանութիւն, հարամութիւն. ոչ թէ միայն ի քաղաքսն, այլ եւ ի ճանապարհս եւ անվար վայր տեղս եւ յանտառս մացառուտս. եւ ոչ գիտեն անդ թէ քարվանն ինչ է, այլ որ տեղ կամի ոք գնալ, միաւոր երթայ անահ. եւ թէ ոսկի թագ դնես ի գլուխտ՝ ոչ վնասիս. զի եւ մեք, որ անլեզու եւ անծանօթ ղարիպ էաք, յերկար ճանապարհին գնայաք խաղաղ եւ անդորր. որպէս ի ժամանակս Մօրկայ կայսերն [26] ։ Եւ ամէն նետաձիգ՝ պանտոկ եւ շէնլիք կայ։ Այլ եւ աղօթից եւ ժամու ժիր եւ հաստատ են, աւելի քան զՄահմէտականս. ոչ թէ միայն ծերք, այլ եւ տղայք, կանայք եւ նոր հարսներ եւ կոյս աղջկունք, ունելով գիրք ի ձեռս իւրեանց երթան յեկեղեցիս. զի սոքա խրատեն զզաւակսն ըստ կանոնաց։ Ոնց լեզուն բացվի՝ Հայր մեր, Հաւատամք, Ողջոյն եւ Փառք ի բարձունս ուսցնեն. ձեռս խաչ հանել, առ Աստուած յաղօթս տարածել. եւ մինչ ի ճաշ կամ պատարագէն չելնեն, հաց չեն ի տալ. եւ ամէն օր մինչեւ աղօթք չանեն՝ չեն ուտել։ Այլ եւ զփոքր տղայս առեալ ի ձեռաց տանին յեկեղեցին։ Եւ թէ ոք այր կամ կին, որ թէ օր մի ժամ չերթայ կամ պատարագ չի տեսնու, կ՚ամաչեն ի դուրս ելնել. կարծեն թէ իբր մեծ վնաս են գործել։ Եւ ողորմութիւն բազում կայ առ նոսա, ծածուկ եւ յայտնի։ Եւ են յոյժ խոնարհ եւ հեզ, անբամպաս եւ ան[յ]իշաչար։

Ապա վա՜յ եւ եղուկ յոյլ եւ ծոյլ անձին իմոյ. զի կայ ազգս մեր, որ երկու, երեք տարով եկեղեցոյ դուռն չեն կոխել. եւ ոմանք սպիտակ ալեօք զՀայր մերն ոչ գիտեն, թող թէ զՀաւատամքն կամ զայլ ինչ. այլ եւ ոչ յերեսն խաչ հանեն, զոր Պօղոս գոչէ թէ Յուլից եւ ծուլից փակեալ է արքայութեան դուռն։

Վասն աւրինաց պահպանութեան եւ ստէպ աղօթից բազում բարեաց արժանի արար զնոսա Աստուած. եւ ապրեցոյց ի բազմադիմի հարուածոց եւ ցասման որ գան ի վերայ աշխարհիս վասն ծովացեալ մեղաց, որպէս լինի այլ երկիրն՝ ջորեակ, թրթուր, ջալուկն, մարախն, մահտարաժամն, սովք, սրածութիւնք եւ այլն։ Նա եւ ոչ թշնամիք գան ի վերայ նոցա. այլ են խաղաղ եւ անխռով. ունին գանձս բազումս եւ խազինայս, դարպասս եւ վիմաշէն բնակութիւնս բազմայարկս. այլ եւ են երկարակեացք [27] եւ առողջք, փափուկք մարմինք եւ սրբապահք. եւ առաւել մրգօք եւ բանջարօք շատանան քան թէ մսով եւ այլ անհալ կերակրովք։ Եւ պատմեաց մեզ այր մի ծեր ֆռանկ, թէ ՃԻ. տարու եմ, եւ նոր ատամունք բուսել էին նմա. եւ ասէր թէ ես իմ ժամանակս ոչ մահ եմ տեսել, ոչ սով, ոչ սուր. եւ այս ի՞ւ է, թէ ոչ արդարութեան եւ յիրաւանց, որպէս ասէ մարգարէն, թէ Մեղք նուազեցուցանեն զազգս եւ արդարութիւնն բազմացուցանէ որդոց որդիս. եւ թէ Սէրն ծածկէ զբազմութիւն մեղաց։ Եւ այնպէս սէր եւ միաբան են, որ երբ տեսնան զմիմիանս՝ խոնարհութեամբ գրկախառն համբուրիւ ողջունեն սիրով զմիմիանս, որպէս թէ հեռու տեղաց են եկել. կամ թէ վաղուց չեն տեսել զիրար. եւ զայն առանց երկբայութեան եւ կեղծաւորութեան, զի սէրն է գլուխ օրինաց եւ պատվիրանաց. եւ հազար երանի ազգին որ սէր ունի։

Արդ ո՛րպէս գովեցից զազգն սուրբ եւ ընտիր, որ ի սկզբանէ մինչեւ ցայժմ կայ հաստատ թագաւորութիւն նոցա եւ հայրապետութիւն. զի զուտ եւ մաքուր են. եւ ոչ թէ առանց մեղաց են, քա՜ւ լիցի, զի Աստուած է միայն առանց մեղաց. իսկ մարդիկ [28] մեղօք զառածեալ ըստ մարգարէին. Ով է մարդ որ կեցցէ եւ ոչ մեղիցէ. եւ Յոբ ասէ, Թէ միօրեայ իցէ ծնեալն, եւ այն ոչ է առանց մեղաց։ Ունին եւ սոքա յոլով վատթարութիւն. վստահ պոռնկին։ Այլ եւ զամենայն ժիժմունս ուտեն. կրեայ, նապաստակ, գորտ, օձ եւ այլն, որպէս [29] Եգիպտացիք. եւ զայն ոչ վասն ագահութեան [30], այլ վասն հագմութեան, որպէս կատուն վասն գօթութեան. եւ այլն վասն այլ իրաց։ Եւ սեղանոյն ելանեն կիսակուշտ եւ ոչ ագահին [31] ի կերակուրն կամ ի գինին բնաւ. այլ եւ չունին սովորութիւն շատ նստիլ ի սեղանն եւ սօղպաթնի անել. այլ ուտեն եւ շուտ վեր կենան. եւ երթան վօլդայ զարնել եւ զրոյց տալ։ Ի պահոց ուտեն ձուկն, ձէթ եւ այլ։ Բայց եօթն մահուչափ մեղաց ի բաց են. զի որպէս ասէ Յակոբոս առաքեալն՝ Են մեղք որ ներելիք են եւ են որ մահուչափ. թէպէտ առ նոսա երեւի ներելին, այլ առ այլս մահու չափ. եւ են ազգ որ ձուկ չուտեն, ոչ ձէթ, ոչ գինի, այլ բամպասանօք զմարդոյ միսն ուտեն, հարբենան, ագահին որպէս զանասուն ի պահոց եւ ոչ դուրանան մինչեւ զգօտիս չթուլացնեն. եւ Պօղոս [32] ասէ. Ոչ շունք, ոչ ագահք, ոչ արբեցողք կարեն ժառանգել զարքայութիւն։ Տեսէք թէ որպէս ֆարխ ունի մեղք մեղաց։ Սոքա բնաւ չարբենան, չբանպասեն. եւ թէ օտար ոք տեսնեն հարբած՝ հիանան եւ փախչին ի մնանէ որպէս դիւահարէ. եւ մեծ ամօթ է առ նոսա հարբիլն։ Եւ կացաք առ նոսա ինն ամիս. օր մի չտեսաք արբած ֆռանկ. զի զարբեցողն ընդ շնացողս համարին որպէս Պօղոս։ Վասն այս պատճառացս լցել է Աստուած զնոսա հոգեւոր եւ մարմնաւոր բարութեամբ, լիութեամբ, ոսկ[ւ]ով եւ արծաթով, տամբք եւ տեղօք, ընչիւք եւ ապրանօք, որդովք եւ դստերօք, ըստ այնմ թէ Տեսցես զորդիս որդոց քոց. եւ թէ Կին քո որպէս այգի [33] վայելուչ. եւ թէ Շտեմարանք նոցա լի են, խաշինք նոցա բազմածինք են եւ անդեայք [34] նոցա պարարտք։

Եւ զայլն թողլով ի բաց, եկեսցուք առաջարկեալ բանն մեր, զոր բազում քաղաքօք, դղեկօք եւ գեղեցկաշէն ամրոցօք անցանելով։