Ուղեգրութիւն

Գ. ՊԱՏԵՐԱԶՄ ՄՈՍՔՈՎՈՒ ԸՆԴ ԼԵՀՍ. 1632

Ի սոյն ամի ապստամբեցաւ Մօսքով եւ եղեւ մեծ թշնամի Լէհու. եւ ժողովեալ բազում զօրս գայր ի վերայ աշխարհին Լէհու, յափշտակելով զգիւղս եւ զքաղաքս։ Այլ եւ առաքեաց առ խօնտիքարն սուլթան Մուրատ [1] դեսպանս մեծամեծ ընծայիւք եւ խոստմամբ, թէ Տաց քեզ հարկս ամ յամէ զամենայն աւուրս ՃՌ դէկան ոսկի եւ ԲՃ տօնլուխ լաւ սամուր եւ այլ ինչ, բայց աղաչեմ զքեզ, զի այժմ [2] օգնեսցես ինձ, զի ես աստի գամ եւ դու այտի. եւ կոտորեսցուք զԼէհ։ Իսկ նա զամենայն խնդութեամբ յանձն առ կատարել։

Իբրեւ լուաւ զայս նորապսակ թագաւորն Վլատիսլաւ՝ թողեալ զաթոռն իւր՝ իսկ եւ իսկ գնաց փութով ի վերայ Մոսքովու զօրօք բազում։ Հրամայեաց եւ Խազախնուն, որք էին ԽՌ եւ ինքն քսան հազարաւ դիմեաց անդ։ Այլ եւ գրեաց Ղանին, զի եւ նա գայցէ յօգնութիւն. եւ խանն խնդալով ՃՌ հոգ[ւ]ով գնաց. աւիրէր, քանդէր [3], հրկիզէր եւ անթիւ գերի առնէր ընդ իւր։ Զի այսպէս սահմանք կայ ի նախնեաց Լէհու թագաւորաց եւ Թաթրի մէջն, որ երբ սէֆէր լինի եւ պէտք, երբ ուզէ գռալն՝ պիտի երթան թաթարք. ապա գռալն պիտի տայ [4] հազար ոսկի եւ հազար մուշտակ. եւ զինչ գերի առնուն կամ աւար [5], այն Թաթրին է. նոքա րազի են, որ ամէն տարի գնան. ապա Լէհէն կու վախեն, զի Լէհով պիտոր անցնին։

Եւ զի զօրքն Մօսքովու բազում էին՝ ԲՃՌ հոգի. իսկ մերն զատ Խազախնուն՝ ԼՌ։ Իբրեւ հասան հուպ միմիանց՝ ծռազատկին Հոռմոց, Հոգոյ գալստեան շաբաթուն, երկու իրեք անգամ դիպան յիրար. եւ երկու կողմանց բազում ոգիք անկան։ Ապա Մօսքովն ղանտակի փորել էին, ամրոցնի շինել եւ առ լերամբ բանակ բանակ նստել. ջուրն առատ. եւ դիզել էին բլուրնի իբրեւ ղանտակ, զոր ոչ թէ մարդ, այլ եւ քաջք չկարէին առնուլ զայն։ Եւ էր ի դղեակն այն ՁՌ հոգի, թօբճի եւ սէրտարն Շայիմ կոչէր։ Եւ մինչ մեծն Վլատիսլաւ ի հոգս եւ ի տարակուսանս էր՝ նախախնամութեամբն Աստուծոյ անկաւ սով [6] մեծ եւ սաստիկ մահ ի բանակն Մոսքովու։ Զոր տեսեալ պատուհասն Աստուծոյ եկեալ հասեալ ի վերայ նոցա՝ ակամայ հնազանդեցան. զի եւ արտաքուստ կոտորէին զնոսա։ Ապա զօրագլուխն առաքեաց առ թագաւորն խնդրելով ապրուստ անձանց իւրեանց. եւ ելեալ դղեկէն անկանէին բացաւ գլխով յոտս արքային՝ ընկեցեալ յերկիր [7] զզէնս եւ զպայրախս. եւ ասէին թէ զոր ինչ կայ զէն, դրամ, խազինայ, թէ աղխ՝ քեզ լիցի, միայն թող մեզ գնալ ի տեղիս։ Իսկ բարերար արքայն հրաման ետ գնալ դատարկ եւ մի ինչ առնուլ. զի թէ կամէր՝ զամենեսեան սրով անցուցանէր։ Եւ գնացին այլ ճանապարհաւ։ Եւ մտեալ Լէհն՝ գտան անդ ԺԲՌ զարպզան, ՃԻ մեծ թօփեր. բայց ԺԲ թօբ թագաւորին խազնէն ելած. մինն թագաւոր կոչէր, միւսն՝ թագուհի, որն՝ արծիւ, օձ, վիշապ եւ այլն, յոյժ մեծ եւ երկայն. եւ պղինձն ազնիւ որպէս ոսկի եւ ոսկոյն պարապար, զոր այլ տեղ կարծեմ թէ ոչ գտանի. մէկին ԲՃ եզն լծեցին՝ հազիւ կարացին շարժել. եւ այլ բազում զէնք, զրահք, ճէպայք, ալիւր, եզ, չոր միս եւ այլն. նաեւ նոցա արծթի փարայք [8] գտին. եւ այնու վճարեցին իւրեանց զօրաց։ Եւ առեալ զկապուտնի եւ զաւարն՝ ուխտ ու դաշինք արարին. բայց թագաւորն Մօսքովայ կտրեց զգլուխն Շահինին, թէ է՞ր դաշնադիր եղեր. ապա ակամայ արար երդումն. եւ մեծ պարգեւք ետ արքային, այլ եւ ԺԵ քաղաք եւ ամ յամէ հարկս տալ յանձն առ ԽՌ ոսկի. զի վախաց Լէհու զօրացն։