[Լ]
ԻՐՔ
ԶԱՐՄԱՆԱԼԻՔ
Կամիմ
պատմել
ձեզ,
ով
եղբարք
իմ,
իրս
[1]
զարմանալիս.
զի
սոքա
իմաստութեամբ
եւ
հանճարով
զանբանս
եւ
զանասունս
ի
գործ
ածել
են,
եւ
զանխօսս
ի
խօս։
Եւ
նախ
սկսայց
ի
շանց.
զի
զխորտիկս
խորովեն
եւ
պըտըտեն
որպէս
մարդ,
կանգուն
կալով
ի
վերայ
ոտաց
[2]
։
Այլ
եւ
տեսաք
բրդոտ
[3]
մեծ
շներս,
զի
սէբէթնի
վիզն
անցուցած
կամ
զկաղաթն,
եւ
դրամն
թղթով
փաթտած
ի
մէջն
դրած
կ՚երթան
ի
սպանտանոցն
եւ
գնեն
միս
եւ
տանին
ի
տուն.
եւ
թէ
ի
ճանապարհի
զօտար
մեծ
շունս
տեսանէ՝
դառնայ
յետս
եւ
դնէ
զսապաթն
այնմ
տեղ[ւ]ոջ
ուր
գնեց.
եւ
կենայ
սակաւ
մի,
մինչեւ
ցրվին
շունք.
ապա
գայ
առնուն
եւ
տանի
առ
տէրն։
Եւ
թէ
թռչունք
սպանանեն
ի
վերայ
ջրոց,
ղրկեն
զնոսա.
նոքա
երթեալ
շրջին
որոնեն
եւ
գտեալ
բերեն
տան
ի
տէրսն։
Այլ
եւ
կաքաւս
եւ
զայլ
որսս
նոքա
գտանեն
եւ
ցուցանեն
տիրոջս
իւրեանց։
Իսկ
կոյրքն
եւ
լուսաւորքն
փոխանակ
մարդոյ
փոքրիկ
շնակ
ունէին.
զոր
ի
վնզի
պարան
անցուցեալ,
միւս
ճոթն
պարանին
ի
գօտին
կապեալ
կամ
ի
ձեռին
ունէր.
եւ
շունն
զամէն
փողոցնին
շուռ
ածէր
կարգաւ.
եւ
խանութնին
եւ
տներն
բոլոր
շրջէր
եւ
այնչափ
աղիողորմ
ձայն
ածէր
եւ
փաղաքշէր
փարելով,
մինչեւ
տային
ողորմութիւն.
եւ
երբ
տեսանէր
տալն,
ապա
այլ
տեղ
տանէր
զկոյրն,
որպէս
կենդանի
մարդն.
եւ
թէ
կարիս
ուզէր,
գիտէր
զտեղին
շնակն
եւ
տանէր
արտաքնոցն.
եւ
զամենայն
կամս
նորա
կատարէր
զինչ
եւ
ասէր։
Եւ
վաճառականքն
ածէին
ընդ
ինքեանս
[4]
լակոտս
փոխանակ
նօքարի
եւ
ծառայի.
եւ
թէ
տեղ
երթային
կամ
շուկան,
նոցա
պատվիրէին
թէ
լաւ
պահէ
զօտան,
զխանութն
կամ
զկումաշն.
եւ
նա
նստեալ
որպէս
բանաւոր
պահէր
խիստ
եւ
ոչ
շարժէր
բնաւ
ի
տեղ[ւ]ոջէն,
մինչեւ
տէրն
իւր
գայր.
եւ
թէ
ոք
մերձենայր
կամ
գողանալ
կամէր,
հաջէր
եւ
վազէր
ի
վերայ
նորա։
Այլ
եւ
տեսաք
անդ
ջորիս
մեծամեծս,
որ
Թուրքաց
աշխարհն
Շ,
Ո
ղուռուշ
կ՚աժէր,
եւ
էշք
որպէս
ջորիս
որ
Հ,
Ձ
ղուռուշ
կ՚աժէին,
զոր
եւ
Հալապ
տեսայ
այնպիսի
ջորի
մի,
որ
Հ
ղուռուշ
գնեցին.
եւ
անբան
անսունքն
այնպէս
հլու
եւ
լսողք
են,
որ
զինչ
ասեն՝
զայն
առնեն.
երբեմն
խաղային
եւ
երկու
ոտաց
վ[ե]րայ
կանգնէին,
եւ
զամենայն
խօսս
տէրանց
հասկանային
թէ՛
բերել
տանել,
թէ՛
գալ
թէ՛
գնալ։
Այլ
եւ
հաբեղայքն
ի
սովորական
տեղիս
ուղարկեն
զէշն,
թէ
այն
տնէն
գնայ
փայտ
բեր,
ջուր
կամ
հաց.
եւ
նա
գնացեալ
ի
դուռն
զրային
եւ
ձայն
ածէին
եւ
ոտամբք
[5]
հարկանէին,
մինչեւ
ելեալ
ի
դուռն
տեսանէին
գէշն
եւ
իմանային
վասն
է՞ր
եկեալ
է.
բառնային
եւ
ուղարկէին
ի
վանսն։
Ունէին
եւ
իշխանքն
մեծամեծ
շունս
որպէս
զոչխարս
եւ
սամսոնս.
որ
միշտ
շրջէին
ընդ
տեառն
իւրեանց.
եւ
թէ
ոք
կռվէր
կամ
հարկանել
կամէր
զտէրն՝
վազէին
ի
վերայ
թշնամոյն
եւ
խածատէին։
Յոսկի
պատուհանս
նոցա
ունէին
տուտիք,
ղումրիք
եւ
պլպուլք
սովորեցուցած.
այնպէս
քաղցր
եղանակեն
եւ
զրոյցս
տան,
որ
անցաւորքն
ի
սիրոյն
թմրին.
եւ
գիտես
թէ
մարդիք
են.
եւ
հայեցեալ
իմանաս
թէ
տուտիք
են
եւ
հայրան
եղեալ
մնաս
եւ
յամես
ի
գնալն.
եւ
թէ
ոք
առջեւ
դռան
կանգնի,
ի
վերուստ
ձայնէ
աղախնացն,
թէ
ելէք
ի
դուռս
գող
է
եկեալ.
եւ
թէ
բախես՝
կանչէ.
շուտ
բացէք
զդուռն.
եւ
ինչ
բան
եւ
գործ
որ
տեսնու՝
պատմէ
աղային
զամենայն։
Եւ
ոչ
թէ
միայն
զգազանս
եւ
զանասունս
եւ
զթռչունս,
այլ
եւ
զերկաթս
եւ
զպղինձս
ի
գործ
եւ
արվեստս
ածեն
որպէս
շնչաւորս.
զի
շինեն
երկաթի
տօլապնի,
որ
զմիսն
խորովեն,
եւ
սահաթնի
եւ
երկաթի
մարդիք
որ
զանկակ
զարնեն.
եւ
ազգի
ազգի
մանրարվեստ
սահաթնի,
որ
տեսողացն
է
սքանչելի։
Կան
եւ
արծիւք
ի
վերայ
սահաթնուն,
զի
երբ
կամիս
սահաթն
զարնել,
արծիւն
զթեւսն
տարածեալ
ծափս
հարկանէ։
Եւ
կան
ժամագիտակք
շինած,
որ
քանի
ժամուն
ուզես
զարթուցանէ
զքեզ,
թէ
մէջ
գիշերի,
թէ
հաւախօսի.
եւ
այնչափ
զարնէ
մինչեւ
զարթիս
եւ
փառք
տաս
Աստուծոյ։
Այլ
եւ
անզգայ
տարերաց
որպէս
ջրոյն
երգս
երգել
տան.
եւ
փողն
հնչէ
եւ
մարդկօրէն
ծառայէ.
նոյնպէս
երկաթն,
փայտն
եւ
այլն։
Զոր
եւ
այլ
բազում
բանս
եւ
գործս
տեսեալ
եւ
փառս
տվաք
Աստուծոյ։
