Իսկ
վասն
վերոյիշեցեալ
բանի
խանին
Բաղիշու,
գրեաց
սրբազան
վեհն
զԹուղթ
մի
առ
Գրիգոր
պատրիարգն
մեծին
Պօլսոյ,
ծանուցանելով
նմա
երկարապէս`
զամենայն
գրեալսն
խանին
Բաղիշու
եւ
բաղիշեցւոցն
առ
ինքն,
եւ
զդիտմունս
նոցին:
Եւ
թէ
ինքն
զինչ
գրեաց
առ
նոսա
եւ
զյոյս
ետ:
Եւ
խնդրեաց
զի
կամ
ի
ձեռն
սառաֆի
ուրուք,
եւ
կամ
ի
ձեռն
քեաթիպին
)
իւրոյ
հոգասցէ,
որպէս
զի`
յամենայնում
ամի
զֆերման
նորին
հանցեն,
եւ
յղեսցեն
առ
նա,
եւ
զխարճն
ի
նմանէ
առցեն:
(Զոր
Ե,
կամ
Զ
քեսայ
ասէին :
)
Զի
թէ
բացասէաք
ասէ
զխնդիրս
նոցին,
ամօթ
մեծ
էր
մեզ,
եւ
քեզ
եւս,
որովհետեւ
տաճիկ
գոլով,
ի
հեռաստանէ
այսքան
աղերսանօք
գրեալ
էին
մեզ,
որ
եւ
չէր
այնքան
ինչ
ծանր
խնդիրք:
Զոր
թէ
ասէ
հոգասցես,
քեզ
եւս
ոչինչ
է
վնաս
եւ
պակասութիւն,
այլ
մանաւանդ`
պայծառուիւն
անուան:
Ուստի`
ասէ
ի
գալն
մարդոյն
նորին
յայդր
առ
քեզ,
(ըստ
որում
մեք
գրեցաք
իւրեան
)
պարտիս
կերպիւ
ինչ
հոգալ
զայս,
որպէս
զի
յամենայնում
ամի
նա
լիցի
իշխօղ
տեղւոյն,
եւ
ոչ
միւսքն:
Զի
եւ
քաղաքացի
հայքն
զնմանէ
են
շնորհակալ,
զի
յոյժ
հայասէր
եւ
եկեղեցասէր
է:
Եւ
բազում
բանք
առ
այս:
Առ
որ
յղեաց
եւ
զօրինակ
տաճկերէն
գրոյ
Բաղիշու
խանին
զի
տեսցէ,
նա
եւ
բաղիշեցիքն
զթուղթ
մի
բազմակնիք
արարեալ
յղեալ
էին
առանց
գրոյ`
սունով
դիտմամբ,
զի
սրբազանն
գրեցուցեալ
ի
բերանոյ
իւրեանց
ի
վերայ
իւր,
յղեսցէ
ի
Պօլիս,
որպէս
թէ
այժմ
գրեալ
իցեն
ինքեանք
առ
սրբազան
վեհն
վասն
այս
խնդրոյս:
Զի
զգիր
ոչ
էին
գրեալ
այժմ,
այլ
այսպէս
էին
արարեալ:
Ուստի
եւ
սրբազան
վեհն
գրել
ետ
ի
նմա
զօրինակ
այն
մահսարին,
զոր
յառաջագոյն
գրեալ
սոքա
առ
ինքն
վասն
սոյն
խնդրոյս,
(որպէս
ասացաւ
ի
յօգոստոսի
ԻԲ
)
Եւ
յղեաց
զայն
եւս
առ
պատրիարգն,
զի
տեսցէ:
Զանուանս
անդ
եղեալ
բաղիշեցոցն
եւս
գրեալ
ի
փուսուլայոջ,
յղեաց
առ
նա,
զի
կոչեալ
առ
ինքն
վասն
այս
բանիս
խօսեցուսցէ:
Գրեաց
զթուղթ
առ
Անտօն
Ամիրայն
վասն
այսր,
ծանուցանելով
նմա
լիապէս
զորպիսութիւն
բանիս,
եւ
զգրելն
իւր
առ
պատրիարգն
զի
հոգասցէ:
Եւ
խնդիր,
զի
թէ
նա
յանձն
չառնուցու
հոգալ,
եւ
զանց
առնիցէ,
ծածկապէս
ինքն
զգուշացեալ`
երբ
իմասցի
զայս,
ապա
ինքն
որպիսի
հնարիւ
եւ
իցէ
հոեասցէ,
եւ
գտեալ
զոմն
ցուցցէ
այն
խանի
մարդոյն,
որ
յամենայն
տարի
հանցէ
յարքունսուստ
զֆիրման
նորին:
Զի
մեք
ասէ
այն
խանին
գրեցաք
թէ
զմարդդ
առ
պատրիարգն
յղեա
',
եւ
նա
հոգալոց
է,
արդ
թէ
նա
չհոգասցէ,
մեզ
ամօթ
է
լինելոց:
Վասնորոյ
զգոյշ
լեր
զի
դու
որպէս
եւ
իցէ
զհնարն
գտեալ
հոգասցես
ի
սէր
մեր,
եւ
մեզ
գրեսցես :
Զի
այնպէս
գիտեն
ասէ
նոքա
թէ`
մեր
եւ
իշխանաց
մերոց
խօսքն
անդառնալի
է
ի
դուռն
թագաւորին,
որոյ
աղագաւ
զայսպիսի
աղերսս
գրեն
մեզ:
Արդ`
ասէ
թէ
ոչ
հոգնյցեմք
ըստ
բազմիցս
թախանձելոյ
նոցին,
մեզ
ամօթ
եւ
պակասութիւն
է,
որոյ
վասն
բացասել
չկարացաք:
Եւ
վասն
դրամին
միամտեցոյց
թէ`
որքան
եւ
լինիցի
խարճ,
խանն
տալոց
է:
եցոյց
նմա
եւ
զբաղիշեցիսն
որք
էին
անդ,
գրեալ
զանուանսն
ի
փուսուլայոջ,
ծանոյց
եւս
թէ`
դոքա
են
գրեալ
առ
խանն
իւրեանց
թէ`
դու
խալիֆային
գրեա.
զի
ի
տեղս
մեզ
Ա
մարդ
ցոյց
տայ,
որ
զֆերմանն
յարքունուստ
հանցէ,
մեք
որքան
զխարճ
գնա
կու
հոգամք,
ուստի
ասէ`
կոչեալ
խօսեցո,
եւ
հոգ
տար
բանիս
այսոմիկ
որպէս
եւ
իցէ:
Զպատրիարգինն
յաւուրն
պահարանոջ
եղեալ
եւ
զսորինն
ուրոյն,
յղեաց
ի
Կարին
առ
Մելքոնն,
եւ
զթուղթ
գրեաց
ի
Կարին
զի
յոյժ
փութով
յղեսցէ
ի
Պօլիս
առ
Խաչատուրն,
եւ
գրեսցէ
նմա
տալ
յիւրաքանչիւրսն,
եւ
զպատասխանիսն
առնուլ
եւյղել
աստ:
Իսկ
ի
ներկայումս
թուղթ
մի
եկն
ի
սմանէ,
որ
գրեալ
էր
վասն
ոսկոյն
եւ
մատանւոյն,
զոր
զգրեալ
էր
Հնդկաց
նուիրակ
Յովսէփի
վարդապետն,
թէ
յղեցաք
ի
Կարին
առ
Մելքոնն,
եւ`
սրբազան
վեհն
գրեաց
սմա
յառաջ
քան
զայս,
ի
հոկտեմբերի
ԻԸ,
զի
ծանուսցէ
զառ
ինքն
հասանիլն,
եւ
հաւատարմաւ
յղեսցէ
ի
սուրբ
Աթոռս:
Գրեալ
էր
սա
այժմ
թէ`
ինձ
չէ
հասեալ:
Վասնորոյ`
գրեաց
թէ`
նոքա
այսպէս
են
գրեալ
որ
սուտ
չէ,
իմա
',
թէ
զի՞նչ
իցէ
լեալ,
եւ
մեզ
գրեա:
Խաչատուրին
եւս
գրեա
թերեւս
նմա
իցէ
հասեալ`
եւ
մեզ
ծանո:
Գրեաց
եւս
զփուսուլայ
մի
առ
սա,
վասն
Բաղիշու
խանի
բանին,
թէ
նա
եւ
երկրականքն
այսպէս
էին
գրեալ,
(որպէս
ի
վերոյ
ասացաք ,
)
եւ
մեք
այսպէս
գրեցաք
պատրիարգին:
Արդ
եթէ
իցէ`
զի
նա
յանձն
ոչ
առնուցու,
որպէս
է
լինելոց:
Եթէ
գրեսցես
դու
Խաչատուրին,
կարէ
զայնպիսի
մարդ
մի
գտանել,
որ
զայս
հոգասցէ:
Զայս
դու
եւս
ասէ
մտածեա
'
թերեւս
զդիւրին
հնար
մի
գտցես:
Եւ
որպէս
եւ
պատշաճ
տեսցես,
մեզ
եւս
փութով
ազդեա:
Այլ
եւ
քոյր
Մէլիք
Սարգիսջանին
որոյ
անունն
էր
Բաղչագիւլ,
ի
վաղուց
հետէ
գերեցեալ
ի
լեկզեաց,
այժմ
յայտնեցեալ
էր
ի
մէջ
չէրքեզին:
Որոյ
աղագաւ
աղաչեաց
Մելիք
զսրբազան
վեհն,
զի
գրեսցէ
առ
Ուռումէլու
նուիրակ
Յովհաննէս
վարդապետն
ազատել
զնա
որով
կերպիւ
եւ
իցէ,
եւ
յղել
յայսկսոյս:
Եւ
սրբազան
վեհն
ըստ
խնդրոյն
նորին
զթուղթ
գրեաց
առ
Յովհաննէս
վարդապետն,
զի
ջանասցէ
ազատել
զնա,
եւ
ի
վերայ
Պօլսոյ
կամ
ի
վերայ
Տրապիզոնու
յղեալ
յայսկոյս:
Եւ`
ինքն
Մէլիքն
եւս
գրեաց
նմա
զգիր,
եւ
զանուանս
ազգատոհմին
իւրոյ
եւ
զամենայն
որպիսութիւն
նորին
գրեաց
նմա,
զի
թէ
այնու
նշանօքն
իցէ,
ապա
ազատեսցէ:
Զի
մի
այլ
ոք
լինիցի,
եւ
խաբէութեամբ
ձեւացեալ
իցէ
գոյ
քոյր
իւր,
որպէս
բազում
անգամ
լինէր:
Եւ
սրբազանն
եւս
այսպէս
պատուիրեաց,
զի
այնու
նշանօքն
գտցէ,
ազատեսցէ:
Այս
եւս
առ
Մելքոնն
յղեցաւ,
եւ
Ա
փուսուլայ
գրեցաւ
առ
նա,
յղել
զայս
առ
Խաչատուրն
ի
Պօլիս,
զի
եւ
նա
առ
Յովհաննէս
վարդապետն
հաուսցէ:
Եւ
այսք
ուրոյն
ի
միում
պահարանոջ
եդեալ
եւ
ի
ձեռն
Մէլքոնին
գրեալ,
յղեցան
առ
Տէր
Վահանն
ի
Բայազիտ,
թուղթ
եւս
գրեցաւ
առ
նա
յղել
ընդ
գնացողի
ի
Կարին
առ
Մելքոնն,
իսկ
թէ
չիցէ
գնացող,
զյատուկ
փայեակ
մի
վարձեալ`
շուտով
ի
Կարին
յղեսցէ:
Եւ
զի
փեսայն`
(որոյ
անունն
էր
Յարութիւն ,
)
եւ
դստերք
սորին
վախճանեալ
էին
ժանտամահիւ:
Վասնորոյ
գրեաց
սմա
զմխիթարութիւն:
Թուղթ
մի
եւս
առ
իշխանսն
Բայազտոյ,
Մարգարէն,
Էլօն,
եւ
Մուրատն
եւ
յայսն
գրեցաւ,
ըստ
նմին
մխիթարութիւն
վասն
ժանտամահին,
(որպէս
եւ
ի
նոյեմբերի
ԺԵ :
)
Եւ
վասն
ընչից
Տէր
Վահանի
փեսային
վերոյ
յիշեցելոյ
պատուէր,
զի
մի
ոք
ձեռնամուխ
լիցի,
եւ
կամ
ի
դրունս
տաճկաց
զբանախոսեցի,
յանձնելով
իւրեանց:
Զի
նորին
կտակագիրն
ասէ
առ
մեզ
է,
զոր
ի
ձեռն
Խորվիրապու
առաջնորդին
է
արարեալ:
(Զի
տամբն
իւրով
փախուցեալ
ի
ժանտամահէն,
անդ
եւ
յԵրեւան
էին
վախճանեալք :
)
Եւ
ինչք
նորին
ընդ
մերով
իշխանութեամբ
են
ասէ,
որպէս
Տէր
Վահանին
եւս
գրեցաք:
Այս
ըստ
խնդրոյ
Տէր
Վահանին
գրեցաւ,
զի
էր
վախճանեալն
անյիշատակ
եւ
ինչք
բազում
էին
նորա:
Երկնչէր
եթէ`
գուցէ
չարակամք
տաճկաց
մատնեսցեն,
վասնայսորիկ
զայս
առնել
ետ:
Պօլսոյ
թուղթքն
ի
նոյեմբերի
ԻԹ
գրեցան,
այժմ
ընդ
այս
գեղացի
Մալխասին
յղեցան
ի
դեկտ.
Ա :
