Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Իւչքիլիսայի Առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն ըստ խնդրոյ Բայազիտու Իսաղ փաշային յորժամ ի յունիսի ԻԸ հրաման առեալ ի սրբազան վեհէն գնաց ի վանս իւր, հասեալ էր ի Բայազիտ, եւ տեսեալ զփաշայն: Եւ այժմ գրեալ էր սրբազան վեհին: Եւ յայսմ միջոցին Հնդկաց նուիրակ լուսահոգի Յովսէփ վարդապետի սպասաւոր տէր Գէորգն հանդերձ Բ չինեղէն բեռամբքն եկեալ էր ի Բայազիտ եւ գալոց էր ի սուրբ Աթոռս: Որոյ աղագաւ զդահրաշի Սողոմօնն ընդ քանի մի աղայոց յղեալ էաք անդ, զի բերցէ ի սուրբ Աթոռս: Վասնորոյ եւ Զաքարիա վարդապետն ըստ պատուիրի սրբազան վեհին` ընդ տէր Վահանին խորհրդակցեալ, զինչսն Իսպիրու Առաջնորդ Յովհաննէս վարդապետին (որ էր Բ սնդուկ: Ի միումն գրեանք գոյր, եւ ի միւսումն շորեղէն ) յանձնեալ էին դահրաշի Սողոմոնին, զի ընդ տէր Գէորգին առեալ բերցէ ի սուրբ Աթոռս: Եւ նա եւս ընդ իւր եղեալ թֆանկչոցն բերեալ էր մինչեւ ի Կարմիր Կոնդն, զի անտի բերցէ ի սուրբ Աթոռս: Իսկ` տեղւոյ մաքսապետ չիք Բասրօն իմացեալ զբերելն սնդկացն Յովհաննէս վարդապետի ի սուրբ Աթոռս, իսկոյն գնացեալ է գիշերին ծանուցեալ էր փաշային զայլ եւ այլ բարբանջմունս առնելով: Եւ փաշայն եւս փութով զօրկանս էր յղեալ ի Կարմիր Կոնան, եւ զսնտուկս անդ արգլեալ եւ յառաւօտուն զպարոն Մարգարն եւ զՄուրատն կոչեալ էր առաջի իւր, եւ մեծաւ ցասմամբ հարցեալ նոցա թէ` ով խայինք ո՞ւր է Յովհաննէս վարդապետի Խ քեսայի ապարանքն: Եւ նոքա պատասխանեալ են նմա թէ` Յովհաննէս վարդապետն երբեմն ի Կարին էր երբեմն աստ. եւ յետոյ աստի գնացեալ յԻւչքիլիսայն վախճանացաւ: Որոյ սակս մեք ոչ գիտեմք զինչ ունելն նորին: Եւ փաշայն ասացեալ նոցա թէ` ծանուցանել են ինձ վասն ձեր` թէ Դ եւ Ե խօջայքն, Զաքարիա վարդապետն եւ տէր Վահանն ի գիշերի գնացեալ, զսնդուկսն Յովաննէս վարդապետին բացեալ էք, եւ զոր ինչ արծաթեղէն եւ ոսկեղէն ունի` հանեալ: Եւ յետ ամենայն խօսակցութեանցն, բարկութեամբ հանեալ է զնոսա յերեսացն իւրոց: Եւ նոքա եւս ելեալ յերեսաց փաշային, գնացեալ են ի մի վայր, զի զելս իրին հնարել խորհեսցին, եւ յայնժամու եղբայրն Հազրի փաշային ձիընթաց արշաւմամբ ի փաշայէն առաքեցեալ, եկեալ է առ նոսա, եւ զտէր Վահանն եւ զմահտեսի Խաչատուրն առեալ ընդ իւր, գնացեալ է ի Կարմիր Կոնտն, եւ զերկոսին սնտուկսն Յովաննէս վարդապետին բացեալ: Ի մէջ միոյ սնդկանն գրեանք է եղեալ, եւ ի մէջ միւսոյն շորեղէն: Եւ տէր Վահանն զշորեղէնն դաւթար արարեալ, եւ տարեալ տուեալ է փաշային: Եւ իբրեւ տեսեալ են թէ` ոչինչ ել, ապա չար Բարսօն ընդ համախոհիցն իւրոց խորհրդակցեալ, վերստին գնացեալ է փաշայն, եւ կրկին չարախօսութիւն արարեալ թէ` Յովաննէս վարդապետն զգեստ եւ Զ քսակ դրամ ունէր: Վասնորոյ եւ փաշայն մարդ է յղեալ առ նոսա, եւ զգեստն, եւ զԶ քսակ դրամն Յովաննէս վարդապետին ի նոցանէ պահանջեալ: Որոյ աղագաւ եւ Զաքարիա վարդապետն ըստ ամենայն անճարացեալ, զվերոյիշեալ զանցսն գրեալ էր առ սրբազան վեհըն յորմէ եւ խնդրեալ էր աղերսիւ, զի յօգնութիւն իւրեանց , զթագաւորի ֆարմանի սուրաթն, զՍարասկեարի բոյրուլթուն փութով յղեսցէ առ փաշայն, եւ գրեսցէ եւս նմա զիրիջայ վասն իւրեանց, զի մի խոշտանկեսցէ զինքեանս: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն ըստ խնդրոյ Զաքարիա վարդապետին` զթուղթ գրեաց առ Իսաղ փաշայն , եւ զթագաւորի ֆարմանի սուրաթն եւ զսարասկեարի բոյրուլթուն ընդ Եսայի վարդապետին եդեալ, յղեաց առ նա, զի ընթերցեալ իմասցէ որովք թերեւս ցածնուցու ի բարկութենէն: Քանզի ի մէջ ֆարմանի սուրաթին բազում պատուէր գոյր գրեցեալ որոց մինն էր եւ այս թէ` զի թէ ուրեք սեոագլուխ վախճանեսցի մի ոք իշխեսցէ զինչսն նորին իւրացուցանել, զի ի սուրբ Աթոռս հասանիլ պարտին: Որում եւ վասն Զաքարիա վարդապետին, տէր Վահանին, եւ իշխանացն զբազում իրիջայս գրեաց, զի անցցէ ի բարկութենէն եւ մի զիր ինչ խնդրեսցէ ի նոցանէ, այլ ի բաց թողցէ զնոսա: Թուղթ մի եւս առ փաշայի խազնատար Ըռըզվան Աղայն գրեաց: Որում եւ ծանոյց զյղելն թագաւորի ֆարմանի սուրաթին եւ սարասկեարի բոյրուլթուին առ փաշայն: Յորմէ եւ խնդրեաց ` զի ասասցէ փաշային թողուլ զնոսա ի բաց, եւ մի ինչ առնուլ ի նոցանէ: Թուղթ մի եւս առ Ունուզբէկի որդի Մահմատ բէկն գրեաց ըստ այսմ մտաց: Ել Եսայի վարդապետն ի սրբոյ Աթոռոյս` ի յուլիսի Ժ :
      
       Թուղթ ժողովարարութեան միոյ գերետէրի :
      
       Ժողովարարութեան թուղթ տուաւ Պետրոս անուամբ քրիստոնէի միոյ: Որ էր յերկրէն Ղարատաղու: Որոյ եղբայրն գերի էր անկեալ ի ձեռն լազկեաց, զոր տարեալ էին ի Տաղատուն: Եւ նա գնացեալ անդ, գտեալ էր զեղբայրն իւր: Բայց գերիչքն ԺԸ թուման գին էին հատեալ ի վերայ եղբօրն իւրոյ: Եւ գերիչքն լազկիքն պայմանեալ էին ընդ սմա, զի թէ ի պայմանեալ աւուրն բերցէ զդրամն, տացեն ինքեան զեղբայրն իւր: Եւ թէ ոչ` խոստացեալ էին տաճկացուցանել: Ի վերայ Խօյայ, Սալմաստու եւ Նախիջեւանու, եւ Ղափանու: Թարց պայմանի: Ել գերետէր Պետրոսն աստի ի յուլիսի Ժ: