Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ
ՍԻՄԷՕՆ ԿԱԹՈՒՂԻԿՈՍ ԵՐԵՒԱՆՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  Թղթեր, նամակներ, կոնդակներ  
Դիտել
Թուղթ գրեաց սրբ. վեհն ի Պօլիս առ մհ, Գասպար Ամիրայն: Ծանուցանելով նմա քան զայս յառաջ ի յնվ. ԺԶ առ ինքն եւ առ եղբայրն իւր մհ. Պաղտասարն զմիթարութեան թուղթ գրելն: Եւ վասն սրբոյ Սաղիմայ եւ ժամօրհնօղ հաճնցի Սարգիս վարդապետին սա եւս էր ընդ իշխանացն տեղւոյն զթուղթ աղաչանաց գրեալ առ սրբ. վեհն, եպիսկոպոս ձեռնադրել զնա: Որում եւ ծանոյց սրբ. վեհն ըստ խնդրոյ իւրեանց ի Տեառն ընդ առաջի աւուրն զՍարգիս վարդապետն ընդ Թրակիոյ Առաջնորդ Յակոբ վարդապետին եպիսկոպոս ձեռնադրելն, եւ խիլայու յղելն ի տեղի իւր: Եւ ըստ խնդրոյ Սարգիս եւ Համազանցի Յովաննէս վարդապետացն առ Սաղիմայ պատրիարգ Պօղոս վարդապետն զթուղթ գրելն: (որպէս յամսոյս ԻԵ ասացաւ : ) Եւ պատուէր զի զորպէսն Պրուսացւոց եւ գիտի նոցին Յարութիւն վարդապետին, եւ Սաղիմայ պատրիարքին, եւ զանցսն Հնդկաց, ի Սարգիս վարդապետէն իմացեալ, զինքն անմեղադրելի արասցէ: Զի զայսոսիկ ծանոյց սրբ. վեհն Սարգիս պետին ասել նմա: Եւ վասն թղթաշինացն շնորհակալութիւն գրեաց սմա, զի ընդ թաթարի յղեալ էր ի Կարին: Եւ պատուիրեաց` զի զորպէսն նոցա ի պատրիարքի թղթոցն իմասցի: Զի լիովին գրեաց նմա: (զոր յետոյ ասելոց եմք ի թղթոջ նորին . ) գրեաց եւս` զի զֆերմանն իւր փութով հոգացեալ յղեսցէ: Նաեւ` զմհ. Յօնանն իւր ապուռովն յետս դարձուսցէ: Որում եւ ծանոյց վասն Իսահակ վարդապետի առ մհ. Յարութիւն Ամիրայն եղեալ ԺՌ ղռուշ փօլիցայագրին. այժմ զսիրոյ եւ յորդորանաց գիր գրելն առ նա, զի յղեսցէ: Յորմէ եւ խնդրեաց զի զայն փօլիցայագիրն առեալ ի մհ. Յարութիւն Ամիրայէն, առ ինքն յղեսցէ: Շատ շնորհաալ եմ լինելոց ասէ զսիրելոյդ: Եւ եղբօրն նորին Պաղտասար Ամիրային եւ Յակոբին եւ Ռաֆային որջոյն գրեաց :
       Թուղթ եւս առ մհ. Յարութիւն Ամիրայն գրեաց: Զի թէ ինքն ըստ խոստման իւրոյ գալոց իցէ ի սուրբ Աթոռս յուխտ, զհանգուցեալ Իսահակ վարդապետի ԺՌ ղռուշի փօլիցայագիրն (որ առ ինքն գոյր ) բերցէ ընդ իւր: Եւ թէ ոչ` յղեսցէ ի սուրբ Աթոռս առ ինքն: Զի մի ' ասէ վասն վտանկաւորութեան ժամանակիս այդպիսի կարմիր քնքով եւ յանուն կաթուղիկոսի գրեալ բաթար գիր ի դուրս մնասցէ: Որում եւ ծանոյց այսր աղագաւ առ պատրիարքն եւ առ մհ. Գասպար Ամիրայն եւս զգրելն: Եւ Արիստակէս Ամիրայն ողջոյն գրեաց: Որոց օրինակսն տես ի բոլորագրահամար տետրոջն, եւ ի ՇՀԶ եւ ի ՇՀԷ թղթահամարն: Թուղթ եւս շնորհակալութեան առ Աբրահամ Ամիրայն գրեաց: Զի վասն թղթաշինաց գալստեանն ի սուրբ Աթոռս, ի ֆռանկաց դեսպանէն հրաման էր առեալ: Եւ Թօմաս Ամիրային եւս շնորհակալութիւն եւ ողջոյն գրեաց, զի նա եւս էր ձայնակից լեալ նմա ի հրամանառութեան վասն թղթաշինացն: Եւ նոյն Դեսպանին եւս ողջոյն եւ շնորհակալութիւն գրեաց ի թղթոջս: Եւ պատուիրեաց սմա, զի թէ պատճառ տեսցէ, զայս գիրս ցուցցէ դեսպանին :
       Թուղթ եւս առ Մուրտիկեանց խօջայ Նազարէթն եւ պարոն Թադէոսն գրեաց ի պատասխանի ի դեկտ. ԻԷ գրեալ թղթոյն իւրեանց: Նախ շնորհակալութիւն վասն թղթաշինացն, զի թաթար մի ի վարձու կալեալ, (5) զթղթաշէնսն յղեալ էին ընդ նմա յղեալ ի Կարս: Եւ թղթաշինացն եւս էր խարճի (ի ) տուեալ: Եւ սրբ. վեհն զայսոսիկ ծանոյց Նազարէթին: Որում եւ պատուիրեաց` զի թէ զիւր տուեալ դրամն (5) եւ թէ եղբօրն իւրոյ մհ. Փիլիպպոսի տուեալն, (2 ի ) ի պատրիարքէն առցէ, եւ մի ի Կարին ձգեսցէ ըզբանն: Եւ զորպէսն թղթաշինացն ի պատրիարքի թղթոյն իմասցի: Եւ թէ պատրիարքն եւ թէ սա վասն թղթաշինացն թէ զինչ էին խարճ արարեալ, եւ թարճիմանին թէ զի՞նչ էին վարձ խոստացեալ, ոչինչ գրէին: Այլ միայն պատրիարքն գրէր թէ` վասն թղթաշինաց խարճին պարոն Գէորգն գրեաց` քեզ: Եւ նա եւս ոչ էր գրեալ: Եւ պատուէր զի գրեսցեն: Եւ վասն մարգարտեայ թազպէհին` որպէս ի յնվ. ԺԶ. եւ այժմ եւս զմիամտութիւն գրեաց առ նա, զի զայս առ մեզ հասեալ իմասցի` եւ ըստ ամենայնի միամիտ լինիցի :
       Թուղթ եւս առ սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ եւ վէքիլ մհ. Աղամջանն գրեաց ի Թօխաթ ի պատասխանի ի դեկտ. ԻԵ գրեալ թղթոյն: Որում եւ ծանոյց ըստ խնդրոյ իւրոյ քան զայս յառաջ ի հոկտ. ԻԳ առ տեղւոյ գանձապետսն եւ առ ոմանս անձինս ըզթուղթս գրելն եւ առ ինքն յղելն: Եւ պատուէր` զի զթուղթսն իւրաքանչիւր տեարցն տացէ, եւ ի վերայ գործոյն իւրոյ արի լիցի: Եւ թէ վասն է՞ր սրբ. վեհն վասն թղթոցն վերստին զպատուէրս գրեաց առ նա, զի մինչեւ զթուղթսն առ նա յղեցաք , յայնժամ վասն բանիցն իւրոց ի Պօլիս էր գնացեալ, եւ այժմ նոր էր եկեալ ի Պօլսոյ: Եւ նա Մուրտիկեանց մհ. Փիլիպպոսին դրամ (դ ) էր հասուցեալ, եւ մհ. Փիլիպպոսն գրեալ էր սրբ. վեհին զհասանիլն դրամոյն առ ինքն: (որպէս ի դեկ. Գ ի թղթոջ մհ. Փիլիպպոսին ասացաւ : ) բայց նա ոչ էր գրեալ սրբ. վեհին զհասուցանելն դրամոյն առ մհ. Փիլիպպոսն: Որոյ աղագաւ եւ սրբ. վեհն զմիամտութիւն գրեաց առ նա , զի զդրամն զայն (դ ) առ մեզ հասեալ իմասցի եւ միամտեսցի: Այս դրամոյն (դ ) մեծ մասն (Գ ) Թօխաթու նուիրակի փօլիցայն է, զոր մհ. Աղամջանն առեալ ի նուիրակէն, ընդ առ ինքն եղեալ գանձանակական եւ այլ դրամոյն, (ա ) հասուցեալ էր մհ. Փիլիպպոսին: (որպէս ի դեկ. Գ ի թղթոջ մհ. Փիլիպպոսին եւս ասացաւ եւ ցուցաւ : ) Եւ Զմիւռնոյ նուիրակ Ղուկաս վարդապետն (որ ի հոկ. ԻԹ յիշեցեալ է . ) բեռն էր յղեալ ի Թօխաթ առ մհ. Աղամջանն յղեալ ի սուրբ Աթոռս: Եւ սրբ վեհն պատուիրեաց նմա հասուցանել մհ. Փիլիպպոսին, զի նա անտի առ մեզ հասուսցէ: Եւ մհ. Աւետիքն ողջոյն գրեաց ի թղթոջս :
       Թուղթ եւս առ Պօլսոյ նուիրակ եւ պատրիարք Զաքարիա վարդապետն գրեաց ի պատասխանի Բց թղթոցն իւրոց ի դեկտ. ԻԳ գրեցելոց: Զորս ընդ թղթաշինացն գրեալ էր: Եւ վասն թղթաշինաց հաշուին եւ թարճիմանի վարձուն գրէր թէ` Գէորգն գրեաց. բայց նա ոչ էր գրեալ: Առ այս կարի մեղադրեաց նմա սրբ. վեհն, եւ պատուիրեաց գրել զորպէսն նոցա: Ծանոյց նմա եւ զանցսն թղթաշինաց, եւ յամսոյս ԺԳ զանվնաս հասանելն նոցա ի սուրբ Աթոռս (որպէս յամսոյս Դ եւ ի ԺԳ ասացեալ է : ) Եւ Նազարէթն որ զթղթաշէնսն եւ զթարճիմանն ընդ թաթարի միոյ յղեալ էր Կարին, ԵՃ ղռուշ վարձ էր տուեալ նմա: Եւ ԱՃ ղռուշ եւս նորին եղբայր մհ. Փիլիպպոսն էր տուեալ նոյն թաթարին վասն թղթաշինացն, զի հասուսցէ զնոսա ի Կարս: Եւ ԱՃԻ ղռուշ եւս թղթաշինացն խարճի էր տուեալ: Եւ սրբ. վեհն պատուիրեաց սմա, զի զայն դրամն անդ Նազարէթին տացէ, եւ ծանուսցէ ինքեան զտայն դրամոյն: Ծանոյց նաեւ զՍարգիս եւ զՅակոբ վարդապետսն եպիսկոպոս ձեռնադրելն, եւ յամսոյս ԻԵ յղելն ի տեղիս իւրեանց: Եւ ընդ Սարգիս վարդապետին առ Սաղիմայ պատրիարքն զթուղթ գրելն: Որում եւ հարկեաց` զի զանցսն նորին ի Սարգիս եւ ի Յակոբ վարդապետացն իմասցի: Վասն Պրուսեցւոյն գրէր թէ` զգիրս քո բացեալ ընթերցեալ էին, եւ առ մեզ յղեալ: Եւ մեք գրեցաք ասէ նոցա թէ` եթէ զղջացեալ էք, գրեցէ'ք մեզ եւ այլն: Եւ սրբ. վեհն գրեաց թէ` մի՞թէ սուտ էին գրեալ ասէ մեզ որ զղջանայցեն: Այդ ո՞րպէս բան է ասէ, դիցուք թէ նոքա զղջացեալ են, մի՞թէ ես թողում, զի թէ նոքա սուտ էին գրեալ ասէ մեզ, զնոսա են պատժելոց, եւ թէ ճիշտ, զմիւսն եմ պատժելոց: Եւ պատուիրեաց` զի զգրեանսն մեր ընթերեցեալ, զմիտս նոցին ծանուսցէ նշխանացն, եւ այնր աղագաւ զոր ինչ առակութիւն լիցի ի մէջ իւրեանց, փութով գրեսցէ ինքեան: զԳասպար` Յարութիւն եւ Աբրահամ Ամիրայից թուղթսն յղեաց առ սա, զի տացէ նոցա, եւ յորդորեսցէ Յարութիւն Ամիրային, զի զՍահակ վարդապետի փօլիցայագիրն (ժ ) առ ինքն յղեսցէ: Թղթաշէն ֆռանկքն վասն թղթաշինութեան գործեացն իւրեանց եւ այլ ինչ բանից, Գ պահարանաւ թուղթ գրեցին յերկիրն իւրեանց: Զորս ի թղթոջս եդեալ յղեաց առ սա, զի կամ Ջամճիօղլի Թարճիմանի եղբայր պարոն Պետրոսին եւ կամ Թօմայ Աղային տացէ, զի յերկիրն նոցա յղեսցեն: Եւ վասն բէրաթին իւրոյ պատուիրեաց զի փութով հոգացեալ յղեսցէ: Եսայի վարդապետն յառաջագոյն դրամ (ծ ) էր տալոց սմա: Գրեալ էր սա սրբ. վեհին, զի առեալ զդրամն յԵսայի վարդապետէն, յորմէ մասն ինչ (Ծ ) տեղապահ Մկրտիչ վարդապետին տացէ: Եւ սրբ. վեհն այնպէս արար: Բայց վասն այս դրամոյս` (1ծ ) ոչ էր ղապզ գրեալ առ Եսայի վարդապետին: Վասնորոյ` ի տալն նորին զդրամն (1ծ ) սրբ. վեհին սպասաւոր Մկրտիչ վարդապետէն ղապզ էառ: Զի նմա յանձնեցաւ դրամն այն: (ծ ) եւ նա եւս հրամանաւ սրբ. վեհին զմասն ինչ (Ծ ) յայն դրամոյն տեղապահին ետ, եւ մնացեալն (1) առ ինքն պահեաց: Եւ սրբ. վեհն պատուիրեաց սմա, զի ղապզ գրեալ յղեսցէ առ Եսայի վարդապետն, զի մեք զղապզն մեր յետս առցուք ի նմանէ: Եւ Եսայի վարդապետն ի Պօլիս եղեալ քեռն իւրոյ կտակին աղագաւ, եւ վասն Մարտիրոս յանուն մարդոյ միոյ ինքեան տալեաց դրամոյն (2) քանիցս անգամ գրեալ էր սմա զի առցէ, բայց սա զանց առնոյր: Եւ սրբ. վեհն ըստ խնդրոյ Եսայի վարդապետին պատուիրեաց սմա զի առցէ: Գրեալ էր սրբ. վեհին թէ` այս ինչ եւ այն ինչ տեղւոյ աղագաւ Առաջնորդ պատրաստեա ': Եւ սրբ. վեհն գրեաց նմա թէ` դեռ իմ բէրաթն ոչ եկն, զայլ որպէս ասէ պատրաստեալ: Ահա մինն պատրաստ է ասէ, որ էր ճռասոն Յարութիւն վարդապետն զոր կամէր ի Կարին Առաջնորդ յղել. եւ բէրաթին սպասէր, զի ի գալն յղեսցէ զնա: Եւ վասն արգելման Ուռումէլու ճանապարհացն, ի վաղուցհետէ ոչ էր նուիրակ յղեալ անդ: Այժմ թէպէտ կամէր յղել, բայց տակաւին յերկբայս էր, զի մի ' գուցէ դեռ եւս արգելեալ լինիցին ճանապարհք կողմանն: Վասնորոյ` էհարց սմա, զի թէ կարելի է յՈւռումէլի նուիրակ յղելն, ծանուսցէ ինքեան զի յղեսցէ : Փուսուլայ եւս սրբ. վեհն իւր ձեռամբն գրեաց առ սա առանձին: Որպէս եւ ի յնվ. ԺԶ :
       Թուղթ եւս առ Մուրտիկեանց մհ. Փիլիպպոսն գրեաց ի Կարին ի պատասխանի երից թղթոցն իւրոց ի յնվ. ԻԳ եւ ի ԻԴ, եւ յամսոյս ԱըՆ գրեցելոց: Եկ վասն թղթաշինացն եւ իւր յղեալ Ա բեռն ճոթեղինացն որպէս յամսոյս ԺԳ, եւ այժմ եւս զմիամտութիւն գրեաց առ նա: Եւ ի դէվթէրոջն իւրում Ժ հատ շամու ալաջայ եւս էր գրեալ հանդերձ գնովն. (ՀԲ, ի փարա , ) բայց ի մէջ ճոթեղինացն շամու ալաճայ ոչ գոյր: Եւ պատուիրեաց գրել զորպէսն: Եւ բաց ի Նազարէթի թաթարին տուեալ դրամոյն, (5) այսքան (1) եւս սա էր տուեալ նոյն թաթարին վարձ: Զի զթղթաշէնսն յանձնեալ էր նմա անվնաս ի Կարս հասուցանել: Եւ այսքան (1) եւս թղթաշինացն խարճի էր տուեալ: Եւ պատուիրեաց գրել Նազարէթին, զի զայն դրամսն (5) (2ի ) ի պատրիարքէն առցէ, եւ մի ի Կարին ձգեսցէ զբանն : Եւ հարկեսցէ նմա, զի զորպէսն թղթաշինաց հաշուին եւ Թարճիմանին խոսացեալ վարձուն գրեսցէ ինքեան, զՊօլսոյ պահարանն յղեաց առ սա հասուցանել Նազարէթին, զի պատրիարքին տացէ: Եւ զմհ. Աղամջանի թուղթ եւս առ ինքն յղեսցէ ի Թօխաթ: Թուղթ մի եւս առ Իբրահիմ Աֆանտու վէքիլախարճ պարոն Գէորգն գրեաց ի Կարս ի պատասխանի յամսոյս Թ գրեալ թղթոյն: Եւ վասն թղթաշինացն շնորհակալութիւն գրեաց առ նա, զի բաց ի շահելոյն զնոսա, ի դրան փաշային եւ մեծամեծացն կարի զաշխատանս էր կրեալ վասն նոցա. քանզի` ի ձեռն Իբրահիմ Աֆանտուն ազատեալ զնոսա ի բանտէն, յանձնեալ էր աշտարակցի Գէորգին: Զորս եւ նա բերել ի սուրբ Աթոռս հասոյց, (որպէս յամսոյս ԺԳ ի թղթոջ մհ. Փիլիպպոսին ասացեալ է . ) եւ հօրն նորին մհ. Գալուստին եւ պարոն Կարապետին ողջոյն գրեաց :
       Փուսուլայ եւս գրեաց առ նա: Զի Գէորգին ասացեալ էր թէ` մեր Աֆանտուն ԺԵ ուղտ գոյ ի Կարին. աստ սրբ. վեհին, զի թէ կամիցի առնուլ, բերել տաց: Եւ նա եւս ծանոյց սրբ. վեհին գրեաց առ նա, զի զուղտն բերել տացէ, եւ ծանուսցէ ինքեան, զի առցէ: Եւ պատուիրեաց` զի ի կողմանէ տեղւոյն նուիրակին եւ Սուքիաս վարդապետին զոր ինչ յառաջագոյն գրեալ է ինքեան, այնպէս արասցէ: Եւ վասն փաշային եւ Իբրահիմ Աֆանտուն կրկին ընծայ էր խնդրեալ ի սրբ. վեհէն: Եւ սրբ. վեհն պատուիրեաց նմա, զի ԲՃ ղռուշի ընծայ առեալ, ծանուսցէ ինքեան, զի յայնժամ զթուղթս գրեալ ի վերայ նոցա առ ինքն յղեսցէ, զի ընդ ընծայիցն տարեալ մատուսցէ նոցա: զՊօլսոյ պահարանն յղեաց առ սա, առ մհ. Փիլիպպոսն հասուցանել: Յղեցան այսոքիկ ընդ Օլուսանենց Ղազարին առ Սուքիաս պետն, զի առ Գէորգն յղեսցէ ի Կարս որ ել ի փտր . ԻԶ: