Արդ`
յանցեալ
թուոջն
ի
Հնդկաց
երկրէն
նաւ
մի
ելեալ
իբրու
գայցէ
ի
Բասրա,
եւ
եկեալ
հանդէպ
Մաշկաթու
բեկեալ
է:
Եւ
ի
մէջ
նաւին
եղեալք
որն
ջրասոյզ
են
լեաք,
եւ
որն
զերծեցեալք:
Բայց
ի
մէջ
նաւին
այն
շօռոթեցի
Ղազար
ուանամբ
հարուստ
եւ
ընչաւէտ
մարդ
մի
է
եղեալ,
որ
բաց
ի
յայնց
որք
ի
նաւումն
կորեալ
են,
ԽՌ
թումանի
եւս
գոյք
է
ունեցեալ
ի
դուրսն:
Այս
Ղազարս
յառաջ
քան
զնաւի
բեկանիլն,
ի
մէջ
նաւին
հիւանդացեալ
վախճանեալ
է:
Եւ
ի
ժամ
մահուան
իւրոյ`
ի
Բասրա
նստօղ
Ինկլիզի
Պալիօզն
իւրեանց
վէքիլ
է
արարեալ,
զի
ամենայն
գոյքն
իւր
ի
նա
հասանիցին:
Որ
եթէ
ընտանի
լինիցին,
եւ
կամ
վարիս
եւ
կամ
կտակ ,
զայնս
ամենայն
Պալիօզն
հոգասցէ:
Զոր
ի
Վան
բնակեալ
ջուղայեցի
տէր
Յովհաննէսն
եւ
որդի
նորին
տիրացու
Ստեփաննոսն
գրեալ
էին
սրբ.
վեհին:
Զայս
եւս
էին
գրեալ
թէ`
Ղազարն
այն
այսքան
կայ
ունի,
եւ
բնաւին
ո'չ
մէկ
վարիս
ունի,
եւ
ոչ
մէկ
փարայ
պարտք:
Նորա
կայքն
յԱթոռդ
պարտին
հասանիլ:
Բայց
մինչեւ
ի
Պօլսոյ
յԻնկլիզի
դեսպանէն
ի
վերայ
Պալիօզին
գիր
ո'չ
լինիցի
ասեն,
փարայ
զի
ոչ
տայ
մարդոյ:
Զոր
ի
գիտելն
սրբ.
վեհին,
փութով
զթուղթ
մի
գրեաց
առ
Պօլսոյ
նուիրակ
եւ
պատրիարք
Զաքարիա
վարդապետն:
Ծանուցանելով
նմա
զորպէսն
հանգուցեալ
շօռոթեցի
Ղազարին:
Որում
եւ
պատուիրեաց,
զի
անդ
հետեւեալ
իմասցի
թէ
որո՞յ
ձեռօքն
է
կարելի,
եւ
կամ
ի
մերայոցն
ո՞վ
կայ
ի
դրանն
դեսպանին,
ի
ձեռն
նոցա
մէկ
գիր
առցէ
ի
դեպանէն
ի
վերայ
Բայսրայու
Ինկլիզի
Պալիօզին
թէ`
այդ
շօռոթեցի
Ղազարդ
որ
ի
նաւումն
մեռեալ
է,
դորա
ո'չ
վարիս
ունի,
եւ
ո'չ
այլ
ինչ
միրասխօռ.
դորա
գոյքն
ամենայն
հայոց
կաթողիկոսին
եւ
Աթոռոյն
պարտի
հասանիլ
ըստ
օրինաց
իւրեանց
եւ
ըստ
վկայութեան
տեղւոյդ
հայոց:
Վասնորոյ
պարտիս
զամենայն
գոյսն
դորա
յանձնել
տեղդ
Էջմիծնի
վէքիլ
Էմնիազեան
Յարութիւն
եւ
Մարտիրոսեան
Միքայէլին
որպէս
կաթողիկոսն
եւս
գրեալ
է
դոցա:
Հալպաթ
`
այսպէս
մէկ
գիր
առցես
ասէ
ի
դեսպանէն,
եւ
դու
եւս
գրեսցես
ասէ
մհ.
Յարութիւն
եւ
Միքայէլ
Աղայիցն,
եւ
դեսպանին
գրովն
յղեսցես
ի
Բասրա
ի
ձեռն
նոցա:
Եւ
եւս
գրեալ
եմ
ասէ
նոցա:
Յղեցաւ
այս
առ
մհ.
Փիլիպպոսն,
առ
Զաքարիա
պատն
յղեալ
ի
Պօլիս:
Եւ
յԱպրիլ
ամսոյս
մէկն
գրեցաւ :
Թուղթ
եւս
առ
Էմնիազեան
մհ.
Յարութիւն
եւ
Միքայէլ
Աղայսն
գրեաց
ի
պատասխանի
թղթոցն
իւրեանց,
զոր
ընդ
ս.
Երուսաղեմայ
նուիրակ
Համատանեցի
Յովհաննէս
վարդապետին
գրեալ
էին:
Որոց
եւ
խոստացաւ
զպատասխանին
թղթոցն
իւրեանց
յետոյ
գրեալ
առ
ինքեանս,
եւ
յայնժամ
զնորատիպ
տօնացոյցս
եւս
յղեալ
վասն
իւրեանց:
Զի
որովհետեւ
յայս
ներկայ
աւուրքս
սակս
տաճկաց
նաւրուզին
յԵրեւան
գտանէաք
ասէ,
եւ
էաք
ի
մէջ
բազմակերպ
զբաղանաց,
վասնայնորիկ
ոչ
կարացաք
գրել
ձեզ
երկրապէս
զպատասխանիս
թղթոց
ձերոց:
Զայս
վասն
այն
այսպէս
գրեաց
նոցա,
քանզի
կամէր
ի
կարճոյ
գրել
զգիրս
զայս,
զի
փութով
յղեսցէ
առ
նոսա,
զի
մի
կորնչիցին
կայքն
հանգուցեալ
Ղազարին:
Իսկ
եւ`
զորպէսն
հանգուցեալ
շօռօթեցի
Ղազարին
ի
կարճոյ
ծանոյց
նոցա:
Որոց
եւ
պատուիրեաց,
զի
երթեալ
ընդ
տեղւոյ
Պալիօզին
խօսեսցին,
եւ
ասասցեն
թէ`
Ղազարին
յիշատակ
ոչ
գոյ
իւր
ապրանացն
տիրէ.
նորա
ինչքն
ըստ
մեր
օրինացն
պարտին
հասանիլ
մեր
ս.
Աթոռոյն
եւ
Հայրապետին:
Եւ
որքան
գիտէք
դուք,
եւ
որպիսի
կերպիւ
որ
պատշաճ
տեսանէք,
ասացէք
ասէ
նմա,
եւ
յորդորեցէք
հասուցանել
սրբոյ
Աթոռոյս,
եւ
մի
կորուսանել
ընդ
վայր,
եւ
զսուրբ
Աթոռս
եւ
զհոգի
հանգուցելոյն
զրկել:
Եթէ
լուիցէ
ձեզ,
եւ
հաւանեսցի
այսպէս
առնել,
ապա
առէք
ասէ
ի
դմանէ
զայն
ինչսն,
եւ
գրեցէք
մեզ,
զի
գրեսցուք
առ
նա
զթուղթ
օրհնութեան
եւ
շնորհակալութեան,
եւ
յղեսցուք
առ
ձեզ`
զի
տաջիք
դմա:
Ապա
թէ
ոչ
կամիցի
տալ,
զայն
եւս
գրեսջիք
ասէ
մեզ
եւ
Զաքարիա
վարդապետին,
զի
նա
ի
Պօլիս
եղեալ
Ինկլիզի
էլչուն
ծանուսցէ,
եւ
թուղթ
առեալ
ի
նմանէ
ի
վերայ
դորա
վասն
այդ
բանիդ`
յղեսցէ
առ
ձեզ`
զի
եւ
դուք
տաջիք
զմա,
եւ
զայն
ինչսն
առնուցուք:
Քանզի`
մեք
գրեալ
եմք
ասէ
Զաքարիա
վարդապետին,
զի
ինքն
եւս
առ
ձեզ
զթուղթ
գրեալ
տեղեկասցի.
եթէ
տեղւոյդ
Պալիօղն
զայն
ինչսն
մեզ
հասուցանել
չը
կամիցի,
ի
տեղւոյ
եղեալ
էլչուցն
գիր
առնուցու
եւ
առ
ձեզ
յղեսցէ,
որ
զայն
ինչսն
առնուցուք
ի
դմանէ:
Եւ
առ
այս
հարկ:
Փուսուլայ
եւս
գրեաց
առ
նոսա:
Ծանուցանելով
նոցա
քան
զայս
յառաջ
ի
սեպ.
ելն
ընդ
Աւետիք
վարդապետին
ի
վերայ
Շիրազու
զթուղթս
գրելն
առ
ինքեանս
եւ
առ
ոմանս
անձինս:
Էմնիազեանց
մհ.
Յարութիւն
Աղայն
ի
կողմանէ
Չաքիկենց
Գրիգոր
Աղային
դրամ
էր
յղեալ
ի
Պօլիս
առ
Զաքարիա
վարդ.
եւ
ծանուցեալ
սրբ.
վեհին:
Որոյ
աղագաւ
եւ
սրբ.
վեհն
միամտութիւն
գրեաց
առ
նա,
զի
զդրամն
զայն
առ
մեզ
հասեալ
իմասցի`
եւ
միամտեսցի:
Որում
եւ
ծանոյց
վասն
դրամոյն
առ
Գրիգոր
Աղայն
եւս
զմիամտութիւն
գրելն
այժմ:
եւ
ընդ
Սաղիմայ
նուիրակ
համատանցի
Յովհաննէս
վարդապետին
մէկ
մարգարտեայ
թասպեհ
էր
յղեալ
սա:
Որոյ
գինն
որդի
նորին
պ.
Ստեփանն
գրեալ
էր
թէ`
Ա
հատն
մարգարտին
Դ
ոսկի
եւ
կէս
է:
Եւ
թէպէտ
շատ
թանկագին
էր,
բայց
որովհետեւ
յղեալ
էին,
ընկալաւ:
Եւ
խոստացեալ
էին
զնորին
պակասն
եւս
գտանել
եւ
յղել.
բայց
ոչ
կամեցաւ
սրբ.
վեհն:
Եւ
վասն
Գրիգոր
Աղայի
առ
ինքն
յղեալ
չինեղինացն
եւ
բօղչայով
ամանաթին
որպէս
ի
սեպ.
ելն
եւ
այժմ
եւս
պատուիրեաց
սմա,
զի
թէ
մինչեւ
ցայժմ
յայսկոյս
իցէ
յղեալ
բարի
է.
եւ
թէ
ոչ`
ընդ
հաւատարիմ
եկողաց
յղեսցէ:
Նոյնպէս
եւ
Միքայէլ
Աղայն
եւս
էր
ի
կողմանէ
տեղւոյ
նուիրակ
Փիիպպոս
վարդապետին
դրամ
յղեալ
առ
Զաքարիա
վարդապետն ...:
Առ
նա
եւս
զմիամտութիւն
գրեաց
վասն
այն
դրամոյն:
Եւ
որդւոցն
նոցին
Ստեփանին
եւ
Յովսէփին
ողջոյն
գրեաց:
Յղեցան
այսոքիկ
առ
Զաքարիա
վարդապետն,
յղել
առ
նոսա
ի
Բասրա :
Թուղթ
եւս
առ
Չաքիկենց
Գրիգոր
Աղայն
գրեաց
ի
Մատրաս,
ի
պատասխանի
երկոքին
թղթոցն
իւրոց:
Որոց
մինն
ի
սոյն
թուոյս
յունվարին
ընդ
Սաղիմայ
նուիրակ
Յովհաննէս
վարդապետին
առ
մեզ
էհաս,
եւ
միւսն
ի
մարտին
հասարակ
մարդով:
Երկուքն
մի
օրինակ,
գրեալ
ի
1773
թ.
եւ
ի
հոկտ.
17
եւ
ի
29:
Որում
եւ
ծանոյց
քան
զայս
յառաջ
ի
սեպ.
ելն
ընդ
Աւետիք
վարապետին
ի
վերայ
Շիրազու
զթուղթ
գրելն
առ
ինքն,
եւ
առ
Էմնիազենց
մհ.
Յարութիւն
Աղայն
յղելն
ի
Բասրա,
զի
առ
ինքն
հասուսցէ:
Ծանոյց
եւ
զգալն
թղթաշինացն
ի
ս.
Աթոռս:
Որք
ի
փետր.
ԺԳ.
եկեալ
մտին
աստ:
Եւ
թէ
որպէս
էին
եկեալ,
եւ
յՕսմանցւոց
երկրոջն
զի՞նչ
պատահել
նոցա
եւ
որքան
մասրաֆ
եղեալ
վասն
նոցա,
զամենն
մի
ըստ
միոջէ
յետոյ
գրել
խոստացաւ
նմա:
Եւ
յաւուր
միում
ի
մէջ
խօսից
էհարց
սրբ.
վեհն
թղթաշինացն,
թէ
որպէս
եւ
ի՞նչ
պայմանաւ
եկիք.
ասացին
թէ`
բաց
ի
ճանապարհի
մասրաֆէն,
Գ
տարի
մնամք
աստ,
տարին
մէկիս
հազար
ղռուշ
վարձ
լինի:
Զայս
եւ
ծանոյց
նմա:
Եւ
վասն
տէր
Աւետքին`
մխիթարութեամբ
գրեաց
սմա
եւ
ընտանեացն
նորին:
Եւ
որդւոցն
նորին
յետոյ
մխիթարութիւն
գրել
խոստացաւ
սմա:
Եւ
վասն
թղթաշինացն
առ
Մուսի
Դլաշն
եւս
յետոյ
շնորհակալութիւն
գրել
խոստացաւ:
Վասն
այն
դրամոյն`
զոր
մհ.
Յարութիւն
Աղայն
ի
կողմանէ
սորին
հասուցեալ
Զաքարիա
վարդապետին,
որոյ
աղագաւ
միամտութիւն
գրեաց
սմա:
Իսկ
վասն
չինեղինացն
եւ
բօղչայով
ամանաթին
(զոր
հասուցեալ
էր
մհ .
Յարութիւն
Աղային
յղել
ի
ս.
Աթոռս :
)
Որպէս
ի
սեպտ.
ելն,
եւ
այժմ
եւս
խոստացաւ
սմա
յետոյ
միամտութիւն
եւ
շնորհակալութիւն
գրել
առ
ինքն.
զի
ինչքն
այնք
տակաւին
ոչ
հասին
առ
մեզ:
Եւ
գրէր
սրբ .
վեհին
թէ`
Շամիր
աղայն
պատմագիրքն
է
յղեալ
վասն
քոյ,
բայց
ոչ
էհաս
մեզ:
Եւ
խոստացաւ
սմա
ի
հասանիլն
պատմագրին
առ
մեզ,
շնորհակալութիւն
գրել
նմա:
Եւ
պատուիրեաց
ասել
Շամիր
Աղային`
զի
մի
գուցէ
միամտօրէն
այնպէս
գիրք
տպիցէ,
որ
ազգիս
եւ
եկեղեցւոյս
մերոյ
վնաս
լիցի:
Եւ
եւս
յետոյ
գրելոց
եմ
ասէ
իւրեան:
Եւ
վասն
Փիլիպպոս
վարդապետին
յանձնարարութիւն
գրեաց,
զի
թէ
անդ
իցէ,
ի
սէր
ունիցի
զնա:
Եւ
զորպէսն
հանգուցեալ
Ղազարին
ի
կարճոյ
ծանոյց
սմա:
Որում
եւ
խոստացաւ
զկնի
Զատկին
զնոր
տօնացոյցն
յղեալ
առ
ինքն:
Յղեցաւ
այս
առ
մհ.
Յարութիւն
յղեալ
առ
նա :
Թուղթ
եւս
առ
Հնդկաց
նուիրակ
Փիլիպպոս
վարդապետն
գրեաց
ի
պատասխանի
ի
ՌՄԻԲ
թուոջն
եւ
յԱպրիլի
ԺԹ
ի
Սուրաթու
գրեալ
թղթոյն:
Որում
եւ
ծանոյց
քան
զայս
յառաջ
ի
սեպտ.
ելն
վասն
Կալկաթու
անցիցն
ի
վիճոյն
զթուղթս
գրելն
առ
ինքն
եւ
առ
այլս
ոմանս:
Եւ
պատուէր`
գրել
զպատասխանին:
Եւ
ի
վերայ
անձանց
ոմանց
օրհնութեան
թուղթ
էր
խնդրեալ
ի
սրբ.
վեհէն:
Զորս
յետոյ
գրել
խոստացաւ
նմա:
Եւ
վասն
հանգուցեալ
շօռոթեցի
Ղազարի
ընչիցն
այժմ
առ
մհ.
Յարութիւն
եւ
Միքայէլ
Աղայսն
զթուղթ
գրելն
եւ
զնոսա
վէքիլ
առնելն
ծանոյց
սմա :
Եւ
պատուիրեաց`
զի
ինքն
եւս
մուղայէթ
լեալ
տիրեսցէ
ընչիցն
նորին.
եւ
զինչ
առնելն
իւր
գրեսցէ
ինքեան:
Յղեցաւ
այս
առ
Մարտիրոսեան
Միքայէլ
Աղայն
յղել
առ
նա :
Թուղթ
եւս
առ
Մուրտիկեանց
մհ.
Փիլիպպոսն`
զՊօլսոյ
պահարանն
ընդ
Ջալապ
Իւղէիր
անուամբ
տաճկի
միոյ
(որ
էր
քիւրտ
ազգաւ
Մրտեսի .
)
յղեաց
առ
սա,
փութով
առ
Զաքարիա
վարդապետն
յղել
ի
Պօլիս:
Եւ
պատուէր`
զի
թէ
նոր
ֆարմանքն
հասեալ
իցեն
առ
ինքն.
փութով
առ
մեզ
յղեսցէ ,
եւ
զպատասխանին
թղթոյս
գրեսցէ:
Իսկ
եւ`
վերոյիշեալ
Ջալապ
Իւղէիր
տաճիկն
վասն
երկիւղի
ճանապարհին
աստ
դրամ
(ահձե
)
ետ
մեզ,
զի
ի
Կարին
տացուք
ինքեան:
Վասնորոյ
եւ
սրբ.
վեհն
զփօլիցայագիր
գրեալ
ի
վերայ
Մուրտիկեանց
մհ .
Փիլիպպոսին,
ետ
նոյն
տաճիկն,
զի
երթեալ
այնու
առնուցու
զդրամն
ի
մհ.
Փիլիպպոսէն:
Յորում
եւ
պատուէր
գրեցաւ
մհ.
Փիլիպպոսին,
զի
ի
ձեռն
այն
տաճիկն
ի
հասանիլն
փօլիցայագիր
առ
ինքն,
յարդեանցն
ս.
Աթոռոյս
(որ
առ
ինքն
գոյր .
)
դրամ
(ամձե
)
տացէ
նմա,
եւ
ի
վերայ
մեր
հաշուեսցէ,
եւ
զփօլիցայագիրս
առեալ
ի
նմանէ
առ
ինքն
պահեսցէ
ի
միամտութիւն
իւր:
Յղեցան
այսոքիկ
ընդ
Ջալապ
Իւզէիր
տաճիկն
առ
մհ.
Փիլիպպոսն:
Որ
ել
ի
ապրիլի
Ա:
